انواع گرفتگی لوله ها و راه حل های خانگی چیست؟

شبکه های لوله کشی شریان های حیاتی هر سازه محسوب می شوند. عملکرد صحیح و بی وقفه این شبکه ها تأمین آسایش ساکنین و کارایی ساختمان را تضمین می کند. با این حال گرفتگی لوله ها یکی از مشکلات رایج و پرهزینه در صنعت ساختمان است که می تواند منجر به اختلال در عملکرد سیستم های آب و فاضلاب خسارات مالی و نارضایتی ساکنین شود. درک دقیق انواع گرفتگی ها عوامل ایجاد آن ها و راهکارهای پیشگیرانه و درمانی برای مهندسان معماران پیمانکاران و سازندگان از اهمیت بالایی برخوردار است.

دسته بندی انواع گرفتگی بر اساس ماهیت مواد مسدودکننده

گرفتگی لوله ها را می توان بر اساس ماهیت موادی که باعث انسداد می شوند به چند دسته اصلی تقسیم کرد :

• گرفتگی های ارگانیک : این نوع گرفتگی ها ناشی از تجمع مواد آلی مانند چربی ها روغن ها مو صابون پسمانده های غذا و مواد گیاهی در داخل لوله ها هستند. این مواد به مرور زمان در دیواره لوله ها رسوب کرده و با جذب ذرات دیگر حجم گرفته و مسیر جریان آب را مسدود می کنند. گرفتگی های ارگانیک به ویژه در لوله های فاضلاب آشپزخانه و حمام رایج تر هستند.
• گرفتگی های غیرارگانیک : این دسته از گرفتگی ها به دلیل تجمع مواد معدنی مانند رسوبات آهکی شن و ماسه گل و لای قطعات سیمان و گچ و اجسام خارجی مانند دستمال کاغذی اسباب بازی های کوچک و مواد پلاستیکی در لوله ها ایجاد می شوند. رسوبات آهکی به ویژه در مناطق با آب سخت و در لوله های آب گرم بیشتر دیده می شوند. ورود اجسام خارجی به لوله ها معمولاً به دلیل بی احتیاطی یا عدم نصب صحیح فیلترها و محافظ ها رخ می دهد.
• گرفتگی های ناشی از ریشه درختان : ریشه های درختان به دنبال رطوبت و مواد مغذی به سمت لوله های زیرزمینی رشد کرده و از طریق اتصالات ضعیف یا ترک های کوچک وارد لوله ها می شوند. ریشه ها به سرعت در داخل لوله ها رشد کرده و با مسدود کردن مسیر جریان باعث گرفتگی و حتی تخریب لوله می شوند. این نوع گرفتگی بیشتر در لوله های فاضلاب قدیمی و در مناطق با پوشش گیاهی متراکم رخ می دهد.
• گرفتگی های ساختاری : این نوع گرفتگی ها ناشی از آسیب های فیزیکی به ساختار لوله مانند شکستگی ترک خوردگی فرسودگی تغییر شکل و جابجایی لوله ها هستند. این آسیب ها می توانند به دلیل فشار خاک نشست ساختمان زلزله ضربه خوردگی و عمر بالای لوله ها ایجاد شوند. گرفتگی های ساختاری اغلب منجر به انسداد کامل مسیر جریان و نشت آب می شوند.

بیشتر بخوانید: شماره لوله بازکنی غرب تهران( 09192400065)

عوامل مؤثر در ایجاد گرفتگی لوله ها

عوامل متعددی در ایجاد گرفتگی لوله ها نقش دارند که شناخت آن ها به پیشگیری و مدیریت این مشکل کمک می کند :

• جنس و کیفیت لوله ها : لوله های با کیفیت پایین و نامناسب برای کاربرد مورد نظر بیشتر در معرض خوردگی رسوب گذاری و آسیب های ساختاری قرار می گیرند. انتخاب لوله های مقاوم در برابر خوردگی و رسوب مانند لوله های PVC CPVC و PEX برای سیستم های آب و فاضلاب می تواند عمر مفید سیستم را افزایش دهد و احتمال گرفتگی را کاهش دهد.
• طراحی نامناسب سیستم لوله کشی : طراحی غیراصولی سیستم لوله کشی مانند شیب نامناسب لوله ها استفاده از زانوهای تند و مسیرهای پر پیچ و خم می تواند باعث تجمع رسوبات و مواد زائد در لوله ها و افزایش احتمال گرفتگی شود. رعایت استانداردهای طراحی و اجرای لوله کشی از جمله شیب مناسب استفاده از اتصالات استاندارد و مسیرهای مستقیم تر ضروری است.
• نصب غیراصولی و اجرای نادرست : نصب غیراصولی لوله ها مانند اتصالات ضعیف عدم آب بندی مناسب استفاده از مواد نامرغوب در اتصالات و عدم رعایت عمق مناسب دفن لوله ها می تواند منجر به نشت آب ورود ریشه درختان و تجمع رسوبات در لوله ها شود. اجرای دقیق و مطابق با استانداردهای نصب با نظارت مهندسین مجرب از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
• عدم رعایت الگوی مصرف و استفاده نادرست : ورود مواد نامناسب به سیستم فاضلاب مانند روغن ها و چربی های پخت و پز پسمانده های غذا مو دستمال کاغذی و مواد پلاستیکی یکی از عوامل اصلی گرفتگی لوله ها است. آموزش ساکنین و کاربران ساختمان در خصوص الگوی مصرف صحیح و عدم ورود مواد نامناسب به سیستم فاضلاب نقش مهمی در پیشگیری از گرفتگی دارد.
• عدم انجام سرویس و نگهداری دوره ای : عدم انجام بازرسی و سرویس دوره ای سیستم لوله کشی باعث تجمع تدریجی رسوبات و مواد زائد در لوله ها و عدم شناسایی و رفع مشکلات جزئی قبل از تبدیل شدن به مشکلات جدی تر می شود. برنامه ریزی برای بازرسی و سرویس دوره ای سیستم لوله کشی از جمله شستشوی لوله ها رسوب زدایی و بررسی اتصالات به حفظ عملکرد صحیح سیستم و پیشگیری از گرفتگی کمک می کند.
• عوامل محیطی و شرایط آب و هوایی : شرایط محیطی و آب و هوایی مانند دمای پایین و یخبندان می تواند باعث یخ زدگی و ترکیدگی لوله ها شود. همچنین نوسانات دمایی شدید می تواند باعث انبساط و انقباض لوله ها و ایجاد ترک و شکستگی در آن ها شود. عایق بندی مناسب لوله ها در مناطق سردسیر و استفاده از مصالح مقاوم در برابر شرایط آب و هوایی مختلف ضروری است.

بیشتر بخوانید: شرکت لوله بازکنی فوری تهران

روش های تشخیص گرفتگی لوله ها

تشخیص زودهنگام گرفتگی لوله ها از بروز مشکلات جدی تر و هزینه های بیشتر جلوگیری می کند. نشانه های رایج گرفتگی لوله ها عبارتند از :

• کاهش سرعت تخلیه آب : کاهش تدریجی سرعت تخلیه آب در سینک ظرفشویی روشویی وان حمام و توالت یکی از اولین نشانه های گرفتگی است.
• ایجاد صداهای غیرعادی : صداهای غرغر قل قل و حباب از لوله ها به ویژه هنگام تخلیه آب می تواند نشان دهنده وجود گرفتگی در لوله ها باشد.
• بالا آمدن آب فاضلاب : بالا آمدن آب فاضلاب از کفشورها توالت و سینک نشانه ای از گرفتگی شدید و انسداد کامل مسیر جریان است.
• بوی نامطبوع فاضلاب : انتشار بوی نامطبوع فاضلاب از لوله ها به دلیل تجمع مواد آلی و تجزیه آن ها در محل گرفتگی یکی دیگر از نشانه های گرفتگی است.
• نشت آب : نشت آب از اتصالات لوله ها دیوارها و سقف می تواند ناشی از گرفتگی و افزایش فشار در لوله ها باشد.

برای تشخیص دقیق تر محل و نوع گرفتگی می توان از روش های تخصصی تر مانند موارد زیر استفاده کرد :

• دوربین بازرسی لوله : استفاده از دوربین های کوچک و انعطاف پذیر که به داخل لوله ها فرستاده می شوند امکان مشاهده دقیق داخل لوله ها و تشخیص محل و نوع گرفتگی را فراهم می کند. این روش به ویژه برای گرفتگی های عمقی و پیچیده بسیار کارآمد است.
• آزمایش فشار آب : اندازه گیری فشار آب در نقاط مختلف سیستم لوله کشی می تواند به شناسایی محل گرفتگی و ارزیابی شدت آن کمک کند. کاهش فشار آب در یک بخش خاص از سیستم نشان دهنده وجود گرفتگی در آن بخش است.

بیشتر بخوانید: خدمات لوله بازکنی پاسداران( لوله بازکنی شمال تهران)

راهکارهای تخصصی و خانگی رفع گرفتگی لوله ها

انتخاب روش مناسب برای رفع گرفتگی لوله ها به نوع شدت و محل گرفتگی بستگی دارد. در ابتدا می توان از روش های خانگی و ساده تر استفاده کرد و در صورت عدم موفقیت به روش های تخصصی و حرفه ای روی آورد.

راهکارهای خانگی :

• استفاده از تلمبه دستی (Plunger) : تلمبه دستی یک ابزار ساده و کارآمد برای رفع گرفتگی های سطحی و جزئی لوله ها است. با ایجاد فشار و مکش متناوب می توان مواد مسدودکننده را جابجا و گرفتگی را رفع کرد.
• استفاده از فنر لوله بازکنی دستی : فنر لوله بازکنی دستی یک ابزار انعطاف پذیر است که می توان آن را به داخل لوله فرستاد و با چرخاندن آن مواد مسدودکننده را خرد و جابجا کرد. این روش برای گرفتگی های ناشی از مو صابون و مواد ارگانیک مناسب است.
• استفاده از جوش شیرین و سرکه : ترکیب جوش شیرین و سرکه یک روش طبیعی و غیرشیمیایی برای رفع گرفتگی های سطحی است. ریختن مخلوط جوش شیرین و سرکه در لوله و صبر کردن به مدت چند دقیقه باعث ایجاد واکنش شیمیایی و حل شدن چربی ها و رسوبات می شود.
• استفاده از آب جوش : ریختن آب جوش به آرامی در لوله می تواند به حل شدن چربی ها و صابون های جامد شده کمک کند. این روش برای گرفتگی های ناشی از مواد ارگانیک مناسب است اما باید با احتیاط انجام شود تا به لوله های پلاستیکی آسیب نرساند.

راهکارهای تخصصی :

• استفاده از دستگاه لوله بازکنی برقی : دستگاه لوله بازکنی برقی با استفاده از فنر چرخنده و موتور الکتریکی قدرت و سرعت بیشتری برای رفع گرفتگی های سخت و عمیق دارد. این دستگاه برای گرفتگی های ناشی از رسوبات آهکی ریشه درختان و مواد غیرارگانیک مناسب است.
• استفاده از واترجت (Hydro-jetting) : واترجت یک روش بسیار کارآمد برای رفع گرفتگی های شدید و رسوبات سخت است. در این روش آب با فشار بسیار بالا از طریق نازل های مخصوص به داخل لوله پاشیده می شود و مواد مسدودکننده را به طور کامل از دیواره لوله جدا و پاکسازی می کند.
• استفاده از مواد شیمیایی لوله بازکن : مواد شیمیایی لوله بازکن حاوی مواد قلیایی یا اسیدی قوی هستند که می توانند چربی ها مو و رسوبات را حل کنند. استفاده از این مواد باید با احتیاط و طبق دستورالعمل شرکت سازنده انجام شود زیرا می توانند به لوله ها آسیب برسانند و برای سلامتی انسان مضر باشند. استفاده از این روش به عنوان آخرین راه حل و با رعایت کامل نکات ایمنی توصیه می شود.
• تعویض لوله : در مواردی که گرفتگی ناشی از آسیب های ساختاری شدید به لوله باشد تعویض بخش آسیب دیده لوله یا کل سیستم لوله کشی تنها راه حل دائمی است. تعویض لوله یک راهکار پرهزینه است اما در بلندمدت می تواند از بروز مشکلات مکرر و هزینه های بیشتر جلوگیری کند.

پیشگیری از گرفتگی لوله ها

پیشگیری همواره بهتر از درمان است. با رعایت نکات زیر می توان از بروز گرفتگی لوله ها تا حد زیادی جلوگیری کرد :

• نصب فیلترهای مناسب : نصب فیلترهای مناسب در سینک ظرفشویی روشویی و کفشورها از ورود مواد زائد و پسمانده های غذا به داخل لوله ها جلوگیری می کند.
• جلوگیری از ورود روغن و چربی به فاضلاب : روغن ها و چربی های پخت و پز را قبل از شستشوی ظروف با دستمال کاغذی پاک کرده و در سطل زباله بریزید. از ریختن روغن و چربی به داخل سینک ظرفشویی خودداری کنید.
• عدم ریختن مواد نامناسب در توالت : از ریختن دستمال کاغذی پوشک بچه نوار بهداشتی مواد پلاستیکی و سایر مواد غیرقابل حل در توالت خودداری کنید.
• شستشوی دوره ای لوله ها : به طور دوره ای لوله های سینک ظرفشویی روشویی و حمام را با آب گرم و سرکه شستشو دهید تا از تجمع چربی ها و رسوبات جلوگیری شود.
• بررسی و سرویس دوره ای سیستم لوله کشی : به طور منظم سیستم لوله کشی ساختمان را بازرسی و سرویس کنید تا مشکلات جزئی مانند نشتی و رسوبات را به موقع شناسایی و رفع کنید.
• انتخاب لوله های با کیفیت و مناسب : در هنگام طراحی و اجرای سیستم لوله کشی از لوله های با کیفیت و مناسب برای کاربرد مورد نظر استفاده کنید. لوله های PVC CPVC و PEX به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و رسوب گذاری گزینه های مناسبی برای سیستم های آب و فاضلاب هستند.
• طراحی و اجرای اصولی سیستم لوله کشی : سیستم لوله کشی را مطابق با استانداردهای طراحی و اجرا با شیب مناسب اتصالات استاندارد و مسیرهای مستقیم تر طراحی و اجرا کنید.
• عایق بندی لوله ها در مناطق سردسیر : در مناطق سردسیر لوله های آب را به طور مناسب عایق بندی کنید تا از یخ زدگی و ترکیدگی آن ها جلوگیری شود.

نتیجه گیری

گرفتگی لوله ها یک مشکل رایج و پرهزینه در صنعت ساختمان است که می تواند به اختلال در عملکرد سیستم های آب و فاضلاب خسارات مالی و نارضایتی ساکنین منجر شود. شناخت انواع گرفتگی ها عوامل ایجاد آن ها و راهکارهای پیشگیرانه و درمانی برای متخصصان صنعت ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت اصول طراحی و اجرای صحیح سیستم لوله کشی انتخاب مصالح مناسب آموزش الگوی مصرف صحیح به ساکنین و انجام سرویس و نگهداری دوره ای می توان از بروز گرفتگی لوله ها تا حد زیادی جلوگیری کرد و عمر مفید سیستم های لوله کشی را افزایش داد. در صورت بروز گرفتگی ابتدا می توان از راهکارهای خانگی و ساده تر استفاده کرد و در صورت عدم موفقیت به روش های تخصصی و حرفه ای روی آورد.

پرسش و پاسخ متداول کاربران

سوال ۱ : بهترین روش خانگی برای رفع گرفتگی لوله فاضلاب آشپزخانه چیست؟

پاسخ : استفاده از مخلوط جوش شیرین و سرکه و سپس ریختن آب جوش یکی از روش های خانگی موثر برای رفع گرفتگی های سطحی ناشی از چربی و پسمانده های غذا در لوله فاضلاب آشپزخانه است.

سوال ۲ : چه زمانی برای رفع گرفتگی لوله باید به متخصص لوله بازکنی مراجعه کرد؟

پاسخ : در صورتی که گرفتگی شدید باشد با روش های خانگی رفع نشود به طور مکرر رخ دهد یا نشانه هایی از آسیب ساختاری به لوله وجود داشته باشد (مانند نشت آب) مراجعه به متخصص لوله بازکنی ضروری است.

سوال ۳ : آیا استفاده از مواد شیمیایی لوله بازکن برای لوله های پلاستیکی ایمن است؟

پاسخ : استفاده از مواد شیمیایی لوله بازکن برای لوله های پلاستیکی باید با احتیاط و طبق دستورالعمل شرکت سازنده انجام شود. برخی از مواد شیمیایی قوی می توانند به لوله های پلاستیکی آسیب برسانند. در صورت استفاده از این مواد حتماً از تهویه مناسب محیط اطمینان حاصل کنید و از تماس مستقیم با پوست و چشم خودداری کنید. استفاده از روش های مکانیکی مانند فنر لوله بازکنی و واترجت اغلب گزینه های ایمن تر و موثرتری برای لوله های پلاستیکی هستند.