تعداد سکه های قابل اجرا در مهریه

تعداد سکه های قابل اجرا در مهریه همواره یکی از سؤالات کلیدی و مهم در زندگی مشترک و به ویژه در زمان بروز اختلافات است. در قوانین ایران، هرچند زن حق دریافت تمامی مهریه تعیین شده در عقدنامه را دارد، اما ضمانت های اجرایی و محدودیت های قانونی برای وصول آن، به خصوص در مورد حکم جلب و توقیف اموال، متفاوت است و معمولاً تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، از ضمانت اجرایی کیفری برخوردار است.

مهریه، این سنت دیرین در فرهنگ ایرانی و اسلامی، فراتر از یک تعهد مالی ساده، نمادی از احترام و تضمینی برای حقوق زن در زندگی مشترک محسوب می شود. از لحظه جاری شدن صیغه عقد، مهریه به عنوان دینی بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن مالک آن می شود. اما در مسیر پرفراز و نشیب زندگی، گاه چالش هایی پیش می آید که مطالبه این حق قانونی را ضروری می سازد. در چنین شرایطی، آگاهی از ابعاد مختلف حقوقی مهریه، به ویژه تعداد سکه هایی که قابلیت اجرا دارند، حیاتی می شود. این مقاله تلاشی است تا با زبانی روان و در عین حال دقیق، تمامی ابهامات پیرامون مفهوم قابلیت اجرا و سقف های قانونی مهریه را روشن سازد و راهنمایی جامع برای زوجین و علاقه مندان به مسائل حقوقی خانواده باشد. از تعاریف اولیه تا آخرین طرح های قانونی و راهکارهای عملی، گام به گام در این مسیر همراه خواهیم شد.

مفهوم قابلیت اجرا در مهریه: معنای حقوقی و تفاوت ها

زمانی که صحبت از مهریه به میان می آید، اغلب افراد به سادگی به تعداد سکه هایی که در عقدنامه قید شده است، اشاره می کنند. اما در عرصه حقوقی، میان تعداد سکه های تعیین شده و تعداد سکه های قابل اجرا تفاوت ظریفی وجود دارد که می تواند سرنوشت یک پرونده را دگرگون کند. قابلیت اجرا به معنای امکان وصول و دریافت مهریه از طریق ابزارهای قانونی است که شامل توقیف اموال، صدور حکم جلب، و یا تقسیط می شود. تمامی مهریه، چه یک سکه باشد و چه هزار سکه، یک دین و تعهد مالی بر عهده مرد است. این بدان معناست که زن می تواند برای تمام مهریه خود، حتی اگر هزاران سکه باشد، دادخواست حقوقی ارائه دهد و آن را مطالبه کند. با این حال، تفاوت اصلی در نوع ضمانت اجرای قانونی و سهولت وصول آن نهفته است.

برخلاف تصور رایج، قانون سقف مشخصی برای اصل مهریه تعیین نکرده و زوجین می توانند هر میزان مهریه ای را با توافق یکدیگر در سند ازدواج درج کنند. اما آنچه اهمیت دارد، محدودیت هایی است که در نحوه مطالبه و اعمال فشار قانونی برای دریافت این مبلغ وجود دارد. این محدودیت ها به ویژه در زمینه امکان صدور حکم جلب (ضمانت اجرای کیفری) و لزوم اثبات تمکن مالی زوج برای وصول مهریه مازاد بر یک سقف مشخص، برجسته می شوند. در ادامه به این تفاوت ها و جزئیات حقوقی آن ها بیشتر خواهیم پرداخت.

قانون فعلی مهریه: معیار ۱۱۰ سکه و تأثیر آن بر حبس و توقیف

در سیستم حقوقی ایران، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، نقش محوری در تعیین نحوه مطالبه و ضمانت اجرای مهریه ایفا می کند. این ماده قانونی به وضوح مرزی میان مهریه تا ۱۱۰ سکه و مهریه مازاد بر آن ایجاد کرده است که در ادامه به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد.

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱: تبیین ابعاد حقوقی

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده بیان می دارد: هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج (توانایی مالی) ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

این ماده، یک نقطه عطف در قوانین مهریه ایران محسوب می شود و به روشنی مشخص می کند که چگونه با مهریه زیر ۱۱۰ سکه و مهریه مازاد بر آن برخورد خواهد شد. فهم دقیق این ماده برای هر دو طرف، زن و مرد، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهریه تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن)

در صورتی که مهریه تعیین شده در عقدنامه، تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل ریالی آن) باشد، زن از ضمانت اجرایی قوی تری برای مطالبه مهریه خود برخوردار است. در این بازه، اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می تواند از طریق دادگاه، درخواست صدور حکم جلب او را مطرح کند. این بدان معناست که تا زمانی که مرد ۱۱۰ سکه یا معادل آن را پرداخت نکرده یا دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) او پذیرفته نشده باشد، ممکن است با خطر بازداشت مواجه شود. این سازوکار به زن این امکان را می دهد که با سرعت و قدرت بیشتری به حق خود دست یابد و مرد نیز برای رهایی از پیامدهای کیفری، انگیزه بیشتری برای تسویه دین خود خواهد داشت.

مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه: تفاوت ها و مسئولیت ها

برای مهریه هایی که از ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی فراتر می روند، شرایط تغییر می کند. در این حالت، امکان اعمال مجازات حبس برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه وجود ندارد. به عبارت دیگر، قانون، جنبه کیفری را برای مازاد بر ۱۱۰ سکه لغو کرده است. این تغییر به نفع مردانی است که با مهریه های سنگین مواجه هستند و نگرانی از حبس برای تمام مهریه، از دوش آن ها برداشته می شود.

با این حال، این بدان معنا نیست که زن از مطالبه مازاد مهریه خود محروم می شود. زن همچنان حق دارد کل مهریه خود را، حتی اگر از ۱۱۰ سکه بیشتر باشد، مطالبه کند. تفاوت در اینجاست که برای وصول بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید ملائت زوج یعنی توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند. این اثبات می تواند از طریق معرفی اموال، دارایی ها، حساب های بانکی و هر نوع شواهد مالی دیگر صورت گیرد. اگر زن بتواند اثبات کند که مرد توانایی پرداخت مهریه مازاد را دارد، دادگاه حکم به پرداخت آن را صادر خواهد کرد، اما این حکم دیگر با ضمانت اجرای حبس همراه نخواهد بود. این بخش از قانون به گونه ای طراحی شده تا حقوق زن حفظ شود، در حالی که از حبس بی دلیل مردانی که توانایی مالی ندارند، جلوگیری شود.

نحوه محاسبه ارزش سکه: تأکید بر نرخ رسمی بانک مرکزی

یکی دیگر از نکات مهم در بحث مهریه، نحوه محاسبه ارزش سکه است. با توجه به نوسانات قیمت سکه در بازار، قانونگذار تصریح کرده است که ارزش مهریه، باید بر اساس نرخ رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی در زمان مطالبه، محاسبه شود. این موضوع به خصوص در شرایط اقتصادی کنونی که قیمت طلا و ارز متغیر است، اهمیت بسزایی دارد و به کاهش اختلافات ناشی از این نوسانات کمک می کند. این قاعده به هر دو طرف اطمینان می دهد که ارزش مهریه بر مبنایی ثابت و رسمی تعیین خواهد شد، نه بر اساس نرخ های متغیر و گاه غیرواقعی بازار آزاد.

در قوانین ایران، اگر مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، امکان صدور حکم جلب برای مرد وجود دارد، اما برای مهریه مازاد بر این میزان، صرفاً اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه برای وصول آن کافی است و مجازات حبس اعمال نمی شود.

طرح های پیشنهادی قانون جدید مهریه (۱۴ و ۵ سکه): شایعات و واقعیت ها

در سال های اخیر، همواره شایعات و طرح های متعددی درباره تغییرات اساسی در قانون مهریه و کاهش سقف آن به ۱۴ یا حتی ۵ سکه مطرح شده است. این بحث ها، اغلب نگرانی ها و پرسش های زیادی را در میان زوجین و خانواده ها ایجاد می کنند. برای روشنگری در این زمینه، لازم است به واقعیت های موجود در مورد این طرح ها و وضعیت تصویب آن ها بپردازیم.

پاسخ صریح و قاطع: آیا این قوانین تصویب شده اند؟

بسیار مهم است که بدانیم تا این لحظه، هیچ کدام از طرح های مربوط به کاهش سقف مهریه به ۱۴ یا ۵ سکه به صورت رسمی به قانون تبدیل و تصویب نشده اند. این ها صرفاً طرح هایی هستند که در کمیسیون های مجلس شورای اسلامی مطرح شده و در حال بررسی اند. بسیاری از خبرها و اظهارنظرهای غیررسمی در این خصوص، تنها شایعاتی هستند که مبنای قانونی محکمی ندارند. هرگونه تغییر در قوانین نیازمند طی مراحل قانونی در مجلس، از جمله تصویب در صحن علنی و تأیید شورای نگهبان است که تاکنون برای این طرح ها اتفاق نیفتاده است.

طرح کاهش جنبه کیفری به ۱۴ سکه: هدف و تأثیر احتمالی

یکی از پربحث ترین این طرح ها، پیشنهاد کاهش سقف جنبه کیفری مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه است. هدف اصلی این طرح، کاهش تعداد زندانیان مهریه و جلوگیری از معضلات اجتماعی ناشی از آن عنوان شده است. بر اساس این طرح، اگر تصویب شود، مرد تنها تا سقف ۱۴ سکه با مجازات حبس مواجه خواهد شد.

نکته کلیدی که باید به آن توجه داشت این است که این طرح، تنها جنبه کیفری (حبس) را محدود می کند، نه اصل حق مهریه را. به این معنا که زوجه همچنان حق دریافت تمامی مهریه خود را (حتی اگر بیش از ۱۴ سکه باشد) از طریق مراجع حقوقی خواهد داشت، اما برای مطالبه مازاد بر ۱۴ سکه، امکان صدور حکم جلب برای مرد وجود نخواهد داشت. این طرح، در صورت تصویب، می تواند تأثیر بسزایی بر زوجین فعلی و آینده داشته باشد؛ از یک سو، بار حقوقی و زندان رفتن را از دوش مردان برمی دارد و از سوی دیگر، به زن این امکان را می دهد که مهریه خود را از طریق توقیف اموال و از مسیر حقوقی پیگیری کند.

طرح ۵ سکه: اشاره ای مختصر به وضعیت مشابه

طرح کاهش مهریه به ۵ سکه، کمتر از طرح ۱۴ سکه مطرح شده و وضعیت مشابهی دارد؛ یعنی این طرح نیز تاکنون به تصویب نرسیده است و صرفاً در حد پیشنهاد باقی مانده است. این طرح نیز با هدف مشابهی، یعنی کاهش جمعیت کیفری و حل معضلات اجتماعی مرتبط با مهریه، مطرح شده بود.

اهمیت پیگیری اخبار رسمی و عدم اتکا به شایعات

با توجه به حساسیت موضوع مهریه و تأثیر آن بر زندگی افراد، بسیار مهم است که زوجین و علاقه مندان به مسائل حقوقی، اخبار مربوط به این حوزه را صرفاً از منابع رسمی و معتبر مانند خبرگزاری های مجلس شورای اسلامی و صداوسیما پیگیری کنند. اتکا به شایعات و اخبار غیررسمی می تواند منجر به تصمیمات نادرست و پیامدهای ناخواسته شود.

همانطور که ذکر شد، «قانون جدید مهریه ۱۴۰۴» به طور رسمی هنوز تصویب نشده است و هرگونه ادعا در این زمینه، باید با احتیاط و بررسی دقیق صحت آن از مراجع قانونی مورد توجه قرار گیرد. زندگی بر پایه قوانین حال حاضر جریان دارد و تغییرات آتی، در صورت تصویب، به اطلاع عموم خواهد رسید.

روش های مطالبه مهریه: اجرای ثبت یا دادگاه؟

هنگامی که زن تصمیم به مطالبه مهریه خود می گیرد، دو مسیر اصلی قانونی پیش رو دارد: اقدام از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی یا مراجعه به دادگاه خانواده. هر یک از این مسیرها، شرایط، مزایا و معایب خاص خود را دارند که انتخاب صحیح بین آن ها می تواند بر سرعت و اثربخشی فرآیند وصول مهریه تأثیر بگذارد.

مقدمه: تبیین مسیرهای قانونی مطالبه مهریه

مطالبه مهریه، فرآیندی حقوقی است که با هدف استیفای حق مالی زن صورت می گیرد. پیش از انتخاب روش، لازم است زن از تمامی اموال و دارایی های مرد (زوج) اطلاع دقیق داشته باشد تا بتواند با آگاهی کامل، بهترین مسیر را انتخاب کند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و مستمری، املاک، خودرو، سهام و سایر دارایی های منقول و غیرمنقول باشد.

مطالبه از طریق اجرای ثبت: شرایط و مزایا

اگر سند ازدواج به صورت رسمی در دفاتر ثبت اسناد تنظیم شده باشد (که تقریباً تمامی عقدنامه ها اینگونه اند)، زن می تواند مستقیماً به دفترخانه ای که عقد در آن صورت گرفته یا به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی مراجعه کند و تقاضای صدور اجراییه برای مهریه خود را ارائه دهد.

• مزایا:
  • سرعت بیشتر در توقیف اموال: یکی از مهم ترین مزایای این روش، سرعت عمل بالاتر در شناسایی و توقیف اموال مرد است. اجرای ثبت می تواند به سرعت استعلامات لازم را از بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی و سایر مراجع برای شناسایی دارایی های مرد به عمل آورد.
  • عدم نیاز به اثبات: در این روش، نیاز به اثبات مطالبه و ارائه دلایل در دادگاه نیست و اجراییه بر اساس سند رسمی صادر می شود.
  • عدم نیاز به وکیل: در مراحل اولیه، الزامی به داشتن وکیل نیست و خود فرد می تواند مراحل را پیگیری کند، هرچند مشاوره حقوقی همواره توصیه می شود.
• معایب و محدودیت ها:
  • عدم امکان صدور حکم جلب: اجرای ثبت فقط برای وصول مهریه از طریق توقیف و فروش اموال است و امکان صدور حکم جلب را ندارد.
  • هزینه های اجرایی: برای اقدام از طریق اجرای ثبت، معمولاً مبلغی به عنوان نیم عشر اجرایی (پنج درصد از کل مهریه) دریافت می شود که در ابتدا بر عهده متقاضی (زن) است و در صورت وصول، از مرد دریافت خواهد شد.
• مراحل گام به گام:
  1. مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده عقد یا اداره اجرای ثبت اسناد رسمی.
  2. ارائه درخواست صدور اجراییه برای مهریه.
  3. معرفی اموال و دارایی های مرد برای توقیف.
  4. پیگیری استعلامات و مزایده اموال در صورت لزوم.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده: شرایط و مزایا

مسیر دیگر مطالبه مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده است. این روش اغلب زمانی انتخاب می شود که زن قصد دارد علاوه بر مطالبه مهریه، همزمان دعاوی دیگری مانند طلاق، نفقه، یا اجرت المثل را نیز مطرح کند، یا زمانی که از اموال مشخصی از مرد اطلاع ندارد.

• مزایا:
  • رسیدگی جامع تر: دادگاه خانواده می تواند به صورت جامع تری به تمامی دعاوی مرتبط با خانواده رسیدگی کند و در یک پرونده، چندین خواسته را مورد بررسی قرار دهد.
  • امکان صدور حکم جلب (برای ۱۱۰ سکه): در این روش، در صورت عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه و عدم اثبات اعسار مرد، امکان صدور حکم جلب وجود دارد.
  • امکان رسیدگی به اعسار و تقسیط: دادگاه صلاحیت رسیدگی به درخواست اعسار مرد و تعیین تکلیف تقسیط مهریه را دارد.
• مراحل گام به گام:
  1. تنظیم و تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده.
  2. پرداخت هزینه دادرسی (که با توجه به میزان مهریه متغیر است).
  3. تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسات دادگاه.
  4. صدور حکم دادگاه مبنی بر محکومیت مرد به پرداخت مهریه.
  5. مراجعه به اجرای احکام دادگاه برای پیگیری وصول مهریه.

توقیف اموال: معرفی اموال مستثنیات دین

در هر دو روش مطالبه مهریه، پس از صدور اجراییه یا حکم قطعی، می توان برای توقیف اموال مرد اقدام کرد. اما یک دسته از اموال وجود دارد که تحت عنوان مستثنیات دین شناخته می شوند و قانوناً قابل توقیف نیستند.

اموال مستثنیات دین (مهم برای زوج): این اموال شامل ضروریات زندگی فرد و خانواده اش می شود و به منظور جلوگیری از وارد آمدن مشقت شدید به بدهکار، از توقیف مصون هستند. از جمله این موارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن بدهکار و افراد تحت تکفل او.
• اثاثیه ضروری منزل.
• وسایل و ابزار کار مورد نیاز بدهکار و افراد تحت تکفل او (مثلاً خودروی تاکسی برای راننده).
• قوت و آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه بدهکار و افراد تحت تکفل او.
• تلفن مورد نیاز.
• مبلغ ودیعه مسکن در حد عرف و شأن.
• حقوق بازنشستگی و وظیفه (مشمول برخی محدودیت ها هستند و می توان بخشی از آن ها را توقیف کرد).

آگاهی از این مستثنیات، هم برای زوجه که می خواهد اموال قابل توقیف را شناسایی کند و هم برای زوج که به دنبال دفاع از حقوق خود و جلوگیری از توقیف اموال ضروری اش است، بسیار مهم است.

راهکارهای قانونی برای زوج در مواجهه با مطالبه مهریه

زمانی که مرد با مطالبه مهریه از سوی همسرش مواجه می شود، ممکن است در وضعیت مالی دشواری قرار گیرد. اما قوانین ایران، برای حمایت از او در چنین شرایطی، راهکارهایی را پیش بینی کرده است تا از حبس بی دلیل یا فشار مالی غیرقابل تحمل جلوگیری شود. آشنایی با این راهکارها برای زوج، نقشی حیاتی در مدیریت این بحران دارد.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

«اعسار» در اصطلاح حقوقی به معنای ناتوانی مالی یک فرد برای پرداخت بدهی هایش است. اگر مردی توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند با تقدیم دادخواست اعسار به دادگاه، از خود دفاع کند.

• تعریف اعسار و شرایط پذیرش آن: اعسار زمانی پذیرفته می شود که مرد بتواند به دادگاه ثابت کند که دارایی یا درآمد کافی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد. این اثبات باید با ارائه مدارک و شواهد محکمه پسند صورت گیرد.
• اهمیت اثبات عدم توانایی مالی: برای اثبات اعسار، مرد باید فهرستی از تمامی اموال، دارایی ها، حساب های بانکی، درآمد ماهانه و هزینه های ضروری زندگی خود را به دادگاه ارائه دهد. همچنین، معرفی حداقل دو شاهد که از وضعیت مالی او آگاه هستند و می توانند عدم توانایی وی را تأیید کنند، ضروری است. این شاهدان نباید از بستگان نزدیک باشند و باید به طور کامل از اوضاع زندگی مرد اطلاع داشته باشند.
• مراحل و پیامدها: پس از تقدیم دادخواست، دادگاه به آن رسیدگی کرده و در صورت احراز اعسار، حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد. پیامد اصلی پذیرش اعسار این است که مرد از خطر حبس به دلیل عدم پرداخت یکجای مهریه رهایی می یابد.

تقسیط مهریه

پس از پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد، شغل، درآمد، تعداد افراد تحت تکفل و سایر هزینه های ضروری زندگی، اقدام به تعیین اقساط مهریه می کند.

• نحوه تعیین اقساط توسط دادگاه: دادگاه معمولاً یک پیش قسط (قسمتی از مهریه به صورت نقدی) و سپس اقساط ماهانه یا دوره ای را تعیین می کند. میزان هر قسط و دوره پرداخت آن، کاملاً به شرایط مالی مرد بستگی دارد. هدف، تعادل میان حقوق زن و توانایی مالی مرد است.
• اهمیت پرداخت منظم اقساط و پیامد عدم پرداخت: پس از تعیین اقساط، مرد موظف است به صورت منظم و طبق حکم دادگاه، مبالغ تعیین شده را پرداخت کند. عدم پرداخت سه قسط متوالی یا پنج قسط غیرمتوالی می تواند منجر به صدور مجدد حکم جلب و بازداشت مرد شود، حتی اگر قبلاً اعسار او پذیرفته شده باشد. این موضوع نشان می دهد که اعسار تنها راه نجاتی برای فرار از پرداخت مهریه نیست، بلکه راهکاری برای مدیریت آن است.

تعدیل اقساط

گاهی اوقات، پس از تعیین اقساط، وضعیت مالی مرد دچار تغییر می شود؛ ممکن است درآمد او کاهش یابد یا هزینه های زندگی اش افزایش پیدا کند. در چنین شرایطی، مرد می تواند با تقدیم دادخواست تعدیل اقساط به دادگاه، درخواست کاهش یا افزایش اقساط را مطرح کند. دادگاه مجدداً وضعیت مالی او را بررسی کرده و در صورت احراز تغییرات، می تواند در میزان اقساط تجدیدنظر کند. این امکان به مرد انعطاف پذیری می دهد تا در مواجهه با نوسانات اقتصادی یا تغییر در شرایط زندگی، بتواند به تعهدات خود عمل کند.

تفاوت های کلیدی: مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه در سند ازدواج می تواند به دو صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شود. انتخاب هر یک از این دو نوع، پیامدهای حقوقی متفاوتی برای زن و مرد در طول زندگی مشترک و به ویژه در زمان جدایی دارد.

مهریه عندالمطالبه

• تعریف: مهریه عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، زن مالک آن می شود و حق دارد در هر زمان که بخواهد (حتی در روز عقد و قبل از شروع زندگی مشترک)، آن را از مرد مطالبه کند.
• حقوق زوجه: در این نوع مهریه، زن می تواند حتی از تمکین (انجام وظایف زناشویی) خودداری کند تا زمانی که مهریه اش را دریافت نماید. این حق، که به حق حبس معروف است، به زن این قدرت را می دهد که مرد را برای پرداخت مهریه تحت فشار قرار دهد. البته، استفاده از حق حبس شروطی دارد؛ مثلاً زن نباید پیش از مطالبه مهریه، تمکین کرده باشد.
• مسئولیت زوج: مرد موظف است به محض مطالبه زن، مهریه را پرداخت کند. در صورت عدم توانایی پرداخت یکجا، می تواند درخواست اعسار و تقسیط دهد.

مهریه عندالاستطاعه

• تعریف: مهریه عندالاستطاعه به مهریه ای گفته می شود که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی (استطاعت) زوج است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه و دریافت کند که بتواند ثابت کند مرد از توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه برخوردار است.
• حقوق زوجه: در این نوع مهریه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. زن باید در دادگاه شواهدی مبنی بر تمکن مالی مرد (مانند داشتن شغل با درآمد بالا، اموال قابل توجه، حساب های بانکی پر و …) ارائه دهد. تا زمانی که این اثبات صورت نگیرد، زن نمی تواند مهریه خود را دریافت کند و حق حبس نیز نخواهد داشت.
• توضیح پیامدهای ثبت این نوع مهریه: ثبت مهریه به صورت عندالاستطاعه در سند ازدواج، می تواند زن را در مسیر مطالبه مهریه با چالش های جدی تری مواجه کند، زیرا زن باید علاوه بر اثبات اصل مهریه، اثبات تمکن مالی مرد را نیز عهده دار شود که فرآیندی دشوار و زمان بر است. این نوع مهریه معمولاً با هدف کاهش فشار مالی بر مرد و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از مهریه عندالمطالبه، تعیین می شود.

سایر نکات مهم و سوالات پرتکرار

در کنار مباحث اصلی مربوط به قابلیت اجرا و سقف مهریه، پرسش ها و ابهامات دیگری نیز وجود دارند که درک آن ها می تواند دید جامع تری را نسبت به این حق قانونی فراهم آورد.

انواع مهریه در قانون مدنی

قانون مدنی ایران، سه نوع اصلی مهریه را تعریف کرده است که هر کدام در شرایط خاص خود تعیین و پرداخت می شوند:

• مهرالمسمی: این متداول ترین نوع مهریه است که در زمان عقد نکاح و با توافق زوجین، میزان و نوع آن به صورت مشخص در سند ازدواج قید می شود (مثلاً ۱۱۴ سکه تمام بهار آزادی، یا فلان مقدار طلا و غیره).
• مهرالمثل: در صورتی که در عقد نکاح دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده باطل باشد و زوجین پس از نزدیکی بخواهند مهریه ای تعیین شود، دادگاه با در نظر گرفتن عرف، شأن زن، وضعیت خانوادگی او، موقعیت اجتماعی و سایر شرایط، مهریه ای را به عنوان مهرالمثل تعیین می کند.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه در عقد موقت (صیغه) مطرح می شود و برای شرایطی است که در عقد موقت، مهریه ای تعیین نشده باشد. در این صورت، اگر مرد در طول عقد موقت، زن را طلاق دهد و نزدیکی صورت نگرفته باشد، مرد موظف است مهریه ای متناسب با توان مالی خود و با در نظر گرفتن شأن زن بپردازد.

مهریه و فوت زوجه: حقوق وراث

در صورتی که زوجه (زن) پیش از دریافت مهریه اش فوت کند، مهریه او به عنوان بخشی از اموالش، به وراث قانونی او به ارث می رسد. در این شرایط، وراث می توانند از طریق مراجع قانونی، اقدام به مطالبه مهریه از زوج (مرد) کنند. این حق وراث، طبق قانون ارث، محفوظ است و مرد موظف به پرداخت آن به سهم الارث هر یک از ورثه خواهد بود.

مالیات بر مهریه: پاسخ به ابهامات

یکی از ابهامات رایج، موضوع مالیات بر مهریه است. لازم به ذکر است که اصل مهریه (چه به صورت سکه باشد و چه ملک یا وجه نقد) مشمول مالیات نیست. یعنی زن برای دریافت مهریه خود، مالیاتی پرداخت نمی کند. با این حال، اگر مهریه به صورت ملک یا دارایی های دیگر باشد و زن پس از دریافت آن، اقدام به فروش یا نقل و انتقال آن کند، ممکن است مشمول مالیات بر نقل و انتقال دارایی ها (مانند مالیات نقل و انتقال ملک) شود که این مالیات به اصل مهریه تعلق ندارد، بلکه به معامله بعدی تعلق می گیرد.

آیا بعد از بخشش مهریه می توان آن را پس گرفت؟

امکان پس گرفتن مهریه پس از بخشش آن، کاملاً بستگی به نوع بخشش دارد:

• ابراء: اگر زن مهریه خود را به صورت ابراء ببخشد، به این معناست که ذمه مرد را از پرداخت مهریه بری کرده و دیگر تحت هیچ شرایطی نمی تواند آن را مطالبه کند. ابراء یک عمل حقوقی غیرقابل رجوع است.
• بذل: اگر زن مهریه خود را بذل کند (مانند بذل در طلاق خلع)، این بخشش معمولاً در ازای طلاق یا دریافت حق دیگری صورت می گیرد. بذل، بسته به شرایط قانونی و نوع آن، در برخی موارد ممکن است قابل رجوع باشد؛ به خصوص اگر طلاق به طور کامل واقع نشده باشد یا مرد به تعهدات خود عمل نکرده باشد.

برای اطمینان از وضعیت حقوقی بخشش مهریه، حتماً باید به مفاد دقیق سند بخشش و شرایط آن توجه شود و در صورت لزوم، با وکیل متخصص مشاوره کرد.

قانون جدید مدت زمان زندان برای مهریه چقدر است؟

همانطور که پیشتر نیز توضیح داده شد، تا نیمه اول سال ۱۴۰۴، قانون جدیدی مبنی بر تغییر سقف مجازات حبس برای مهریه تصویب نشده است. قانون فعلی همچنان بر مبنای ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که بر اساس آن، تنها برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی و در صورت عدم اعسار مرد، امکان صدور حکم جلب و حبس وجود دارد. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، مجازات حبس اعمال نمی شود و وصول آن منوط به اثبات تمکن مالی زوج است. بنابراین، شایعات مربوط به تغییر مدت زمان زندان یا سقف های جدید (مانند ۱۴ سکه) تا زمان تصویب رسمی، جنبه قانونی ندارند.

سقف مهریه ۱۴۰۴ چقدر است؟

همانند سال های گذشته، در سال ۱۴۰۴ نیز هیچ سقف قانونی مشخصی برای اصل مهریه تعیین نشده است. زوجین همچنان می توانند با توافق یکدیگر، هر میزان مهریه ای را در سند ازدواج خود قید کنند. سقف ۱۱۰ سکه و طرح های پیشنهادی ۱۴ یا ۵ سکه، همگی مربوط به ضمانت اجرایی کیفری (حبس) هستند، نه اصل مهریه. بنابراین، زن می تواند مهریه ای بیش از این سقف ها داشته باشد و آن را مطالبه کند، اما برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها از طریق توقیف اموال و اثبات تمکن مالی مرد قادر به وصول آن خواهد بود.

نقش مشاوره حقوقی: اهمیت وکیل در تمامی مراحل

با توجه به پیچیدگی های قوانین مهریه و تغییرات احتمالی آن، حضور یک وکیل متخصص خانواده در تمامی مراحل، از زمان تعیین مهریه در عقد تا مراحل مطالبه و اجرا، از اهمیت حیاتی برخوردار است. یک وکیل می تواند با ارائه مشاوره دقیق، راهنمایی های لازم را به هر دو طرف ارائه دهد، از حقوق موکل خود دفاع کند و فرآیند حقوقی را تسهیل نماید. مشاوره با وکیل، به خصوص در مواردی که ابهامات قانونی یا مالی وجود دارد، می تواند از بروز مشکلات بزرگ تر جلوگیری کند.

درک تفاوت بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ در نوع اول زن به محض عقد مالک و مطالبه گر است، اما در نوع دوم، وصول آن مشروط به اثبات توانایی مالی مرد است.

نتیجه گیری: جمع بندی و توصیه نهایی

مهریه، به عنوان یک حق قانونی و مالی مهم برای زنان در ایران، جنبه های حقوقی و اجتماعی گسترده ای دارد. در طول این مقاله، تلاش شد تا با رویکردی جامع و انسان محور، به بررسی مفهوم قابلیت اجرا در مهریه، سقف های قانونی موجود (مانند قانون ۱۱۰ سکه)، و وضعیت طرح های پیشنهادی (مانند ۱۴ و ۵ سکه) پرداخته شود. آشکار شد که هرچند اصل مهریه سقف مشخصی ندارد و زن حق دریافت تمام آن را دارد، اما ضمانت های اجرایی، به ویژه در مورد حبس، تحت محدودیت های قانونی قرار گرفته است.

ما دیدیم که قانون فعلی، ۱۱۰ سکه را به عنوان معیار اصلی برای اعمال مجازات حبس در نظر می گیرد و برای مازاد بر آن، اثبات تمکن مالی زوج ضروری است. همچنین، مشخص شد که طرح های کاهش مهریه به ۱۴ یا ۵ سکه، تا این لحظه صرفاً در حد طرح باقی مانده اند و به قانون تبدیل نشده اند. روش های مطالبه مهریه، چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، هر یک مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند که انتخاب مسیر مناسب، مستلزم آگاهی و برنامه ریزی است.

توصیه نهایی این است که هر زوجی، پیش از عقد و در طول زندگی مشترک، آگاهی کاملی نسبت به حقوق و تعهدات خود در زمینه مهریه داشته باشد. این آگاهی، نه تنها به پایداری زندگی مشترک کمک می کند، بلکه در صورت بروز اختلافات، مسیر حل و فصل را هموارتر می سازد. دریافت مشاوره تخصصی از وکلای خانواده، راهکاری مطمئن برای پیشگیری از مشکلات و دفاع از حقوق قانونی هر دو طرف است. زندگی مشترک، سفری است که با عشق و آگاهی آغاز می شود و با احترام و مسئولیت پذیری ادامه می یابد؛ مهریه نیز بخشی از این سفر است که با درک صحیح از قوانین آن، می توان آرامش و عدالت را تضمین کرد.

سوالات متداول

قانون جدید مهریه ۱۴ سکه بالاخره تصویب شد؟ از کی اجرا میشه؟

خیر، قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تاکنون (نیمه اول ۱۴۰۴) به صورت رسمی تصویب نشده است. این موضوع در حد یک طرح در مجلس شورای اسلامی است و تا زمانی که مراحل قانونی خود را طی نکرده و به تأیید شورای نگهبان نرسد، اجرایی نخواهد شد. بنابراین، تاریخ دقیق اجرای آن مشخص نیست.

اگر مهریه من ۵۰۰ سکه باشد، آیا برای تمام آن می توانم حکم جلب بگیرم؟

خیر، طبق قانون فعلی (ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱)، فقط برای ۱۱۰ سکه اول مهریه (یا معادل آن) امکان صدور حکم جلب وجود دارد، مشروط بر اینکه مرد توانایی پرداخت داشته باشد و اعسار او ثابت نشده باشد. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، شما می توانید مهریه خود را مطالبه کنید، اما نیاز به اثبات تمکن مالی مرد برای وصول آن دارید و برای این بخش، حکم جلب صادر نمی شود.

من مرد هستم و توان پرداخت مهریه را ندارم، چه باید بکنم؟

شما می توانید بلافاصله پس از مطالبه مهریه از سوی همسرتان، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم کنید. در این دادخواست باید ثابت کنید که توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارید. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مهریه را برای شما تقسیط خواهد کرد و از حکم جلب نیز جلوگیری می شود.

اگر مرد اموالی به نام خود نداشته باشد، زن چگونه می تواند مهریه اش را بگیرد؟

اگر مرد اموال ملموسی به نام خود نداشته باشد، زن می تواند از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، استعلاماتی را برای شناسایی سایر دارایی ها مانند موجودی حساب های بانکی، حقوق و مستمری (تا سقف مشخصی)، سهام و اوراق بهادار به عمل آورد. همچنین، زن می تواند منتظر بماند تا مرد در آینده صاحب اموالی شود و سپس اقدام به توقیف آن ها کند. در صورت عدم شناسایی هیچ مالی، مهریه تقسیط می شود و مرد موظف به پرداخت اقساط خواهد بود.

آیا به مهریه مالیات تعلق می گیرد؟

خیر، اصل مهریه (چه سکه، چه وجه نقد و چه ملک) مشمول مالیات نیست. مالیات ممکن است به نقل و انتقال اموالی که به عنوان مهریه به زن منتقل شده اند، تعلق گیرد (مثلاً مالیات بر نقل و انتقال ملک)، اما این مالیات به خود مهریه نیست.

در صورتی که زن فوت کند، مهریه او به چه کسانی می رسد؟

اگر زن پیش از دریافت مهریه اش فوت کند، مهریه او به عنوان بخشی از ترکه (اموال به ارث رسیده) او محسوب می شود و به وراث قانونی وی (همسر، فرزندان، پدر و مادر) به نسبت سهم الارارث هر یک می رسد. وراث می توانند این مهریه را از مرد مطالبه کنند.

حق حبس چیست و چه شرایطی دارد؟

حق حبس، حقی است که قانون مدنی به زن در مهریه عندالمطالبه می دهد. به موجب آن، زن می تواند تا زمانی که مهریه اش را به طور کامل دریافت نکرده، از انجام وظایف زناشویی (تمکین) خودداری کند. شرط اصلی اعمال حق حبس این است که زن نباید پیش از مطالبه مهریه، هیچ گونه تمکین خاصی (مانند نزدیکی) انجام داده باشد.

مهریه عندالمطالبه با عندالاستطاعه چه فرقی دارد؟

مهریه عندالمطالبه به محض عقد قابل مطالبه است و زن می تواند در هر زمان آن را درخواست کند. اما مهریه عندالاستطاعه، پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است و زن باید توانایی مالی مرد را برای پرداخت مهریه در دادگاه اثبات کند. حق حبس فقط در مهریه عندالمطالبه وجود دارد.

آیا برای ثبت مهریه در محضر باید مبلغی (مالیات/درصد) پرداخت کرد؟

در حال حاضر، مالیات بر مهریه در زمان ثبت عقد در محضر اجرا نمی شود. البته، هزینه های دفتری و تعرفه های مربوط به ثبت عقدنامه، جدا از مهریه، توسط زوج پرداخت می شود.

اگر بعد از زندان بابت مهریه، باز هم نتوانم اقساط را بدهم، چه می شود؟

اگر پس از آزادی از زندان، نتوانید اقساط مهریه را به صورت منظم پرداخت کنید، همسر شما می تواند مجدداً از دادگاه درخواست صدور حکم جلب کند. عدم پرداخت سه قسط متوالی یا پنج قسط غیرمتوالی می تواند منجر به بازداشت مجدد شود. در صورت تغییر شرایط مالی، می توانید درخواست تعدیل اقساط را به دادگاه ارائه دهید.

آیا خانه ای که مرد در آن زندگی می کند، می تواند بابت مهریه توقیف شود؟

خانه ای که مرد در آن سکونت دارد و متناسب با شأن او و افراد تحت تکفلش باشد، جزو مستثنیات دین محسوب می شود و در بیشتر موارد قابل توقیف برای مهریه نیست. مگر اینکه ارزش آن بسیار بالا باشد و یا مرد دارای اموال دیگری نیز باشد که بتواند با فروش خانه، مسکن دیگری متناسب با شأن خود تهیه کند.

زمان عقد سال ۹۰ بوده، قانون جدید مهریه شامل من می شود؟

در قوانین ایران، معمولاً قوانین جدید عطف به ماسبق نمی شوند، مگر اینکه در خود قانون صراحتاً ذکر شده باشد. با این حال، موضوع ۱۱۰ سکه از سال ۱۳۹۱ تصویب و اجرایی شده است و شامل عقدنامه های قبل از آن نیز می شود (در بخش ضمانت اجرایی کیفری). در مورد طرح های جدید (مانند ۱۴ سکه)، چون هنوز تصویب نشده اند، نمی توان با قطعیت گفت که شامل عقدنامه های قبلی می شوند یا خیر، اما رویه معمول این است که صرفاً برای آینده و یا با قید شرایط خاص، اعمال می شوند.

اگر خانمی ۱۵ سال پیش ازدواج کرده و ۸۵۰ سکه مهریه دارد، الان مشمول قانون ۱۴ سکه می شود؟

اگر قانون ۱۴ سکه تصویب شود، همانطور که قبلاً ذکر شد، تنها جنبه کیفری (حبس) مهریه محدود به ۱۴ سکه خواهد شد، نه اصل مهریه. بنابراین، آن خانم همچنان حق دریافت ۸۵۰ سکه خود را خواهد داشت، اما مرد تنها برای ۱۴ سکه اول با مجازات حبس مواجه می شود و برای مابقی سکه ها، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند تا بتواند آن ها را از طریق توقیف اموال وصول کند.

اگر پدرم ۲۵ سال پیش ازدواج دوم کرده و الان درخواست طلاق داده، آیا ماشینش بابت مهریه توقیف می شود؟

در صورتی که ماشین ابزار کار و تنها وسیله امرار معاش پدر شما باشد، ممکن است جزو مستثنیات دین محسوب شود و قابل توقیف نباشد. اما اگر ماشین مازاد بر نیاز ضروری او باشد یا ابزار کار او نباشد، می تواند بابت مهریه توقیف شود. دادگاه با بررسی شرایط مالی پدر شما و ادله ارائه شده، در این خصوص تصمیم گیری خواهد کرد. ارائه دادخواست اعسار نیز می تواند برای تقسیط مهریه کمک کننده باشد.