«فرصت برابر» زمینۀ تحقق «جهش تولید با مشارکت مردم»

توجه به مشکلات مردم و ریشه یابی علل و عوامل پیدایش و دوام آنها و اثرات آن در زندگی اجتماعی و خصوصی مردم، بخش مهمی از صورت مسیله را روشن می کند و به عکس نادیده انگاشتن آن ها و عبور سَرسَری از کنار انبوه مشکلات یا انتساب آن ها به مدیریت های قبلی، مشکلی را از مشکلات نظام را حل نمی کند بلکه مطالبه گری و کنش گری بیشتر مردم را به همراه دارد.

اینکه رهبری مهم ترین چالش کشور را ناکارآمدی اقتصادی معرفی می کنند، امری جدید و نوپدیدی نیست. همۀ مردم در همه سطوح متناسب با شغل و جایگاه اجتماعی درکی از مشکلات جاری اقتصادی کشور دارند و همه به خوبی می دانند این مشکلات زاییده یک دولت نبوده و نیست و بلکه مسایل تلمبار شده امروز ناشی از سهل انگاری ها، عدم تشخیص اولویت ها و ناتوانی در به کارگیری نیروهای امین و توانمند اجرایی و … است.

معمولاً همۀ دولت ها و روسای جمهور با هر سلیقه و تفکری، برای جلب اعتماد و کسب رای توده های مردم، شعارهای جذّاب و دلنشین می دهند، ولی وقتی سکّان کار را در اختیار گرفتند درک آن ها از مسایل اجتماعی و واقعیت های اجرایی دستخوش تحوّل و تغییر می شود و برای پوشش ناکارآمدی خود متوسل به فرافکنی و بی برنامگی و ناتوانی دولت های قبلی می شوند؛ در حالی که فرار از واقعیت و چشم پوشی از آن ها نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد، بلکه ندیدن و عدم توجه به آن ها، مشکلات و سختی های اجرایی را دوچندان می کند.

حضرت امیرالمومنین (ع) پس از بیعت مردم با ایشان و تصدّی امامت و حکمرانی بر جامعه مسلمین، در فرازهای متعدّد و بیانات مختلف که بخشی از آن ها در نهج البلاغه منعکس شده است به مردم راجع به حوادث و پیشامدها و مشکلاتی که به ناچار باید با آن دست و پنجه نرم کنند، هشدارهای صریح می دهند و بانگ بیدارباش برمی آورد.

حضرت امیر(ع) در خطبه شانزدهم نهج البلاغه که در اوایل خلافت ایراد فرموده، به مردم هشدار می دهند که دوران سوءاستفاده های مالی و سهم خواهی های اشراف گرایانه به پایان رسیده و امروز روزگار شایسته سالاری است:

«الَا وَ اِنَّ بَلِیَّتَکُمْ قَدْ عَادَتْ کَهَیْیَتِهَا یَوْمَ بَعَثَ اللَّهُ نَبیَّهُ»(صلی الله علیه وآله)

«الا» حرف تنبیه و هشدار و بیدار باش است؛ یعنی ای مردم بدانید که آنچه امروز به آن مبتلا شدید به همان شکلی بازگشته است که در آستانۀ بعثت پیامبر(ص) اتفاق افتاد و امام علیه السلام در فرازی دیگر از این خطبه برای نشان دادن بیشتر حقیقت آنچه مردم را بدان وعده داده است با سوگند جلاله به درستی تمام سخنان خود شهادت می دهد:

«وَاللهِ ما کَتَمْتُ وَ شْمَهً، وَ لا کَذَبْتُ کِذْبَهً»؛

به خدا سوگند من کوچک ترین نکته را از شما پنهان نکردم و دروغ نگفته ام و به آشکارترین شکل ممکن حقایق را در مقام والی و حکمران و خلیفۀ رسول الله برای مردم بیان کرده ام.

به راستی شفافیت و صراحت در مقام بیان مشکلات و حوادث، درس بزرگ و به یادماندنی را در باب مردم داری و حکومت به مسیولان می دهد که:

اولاً تمام حقایق را برای مردم بیان کنند و چیزی را از مردم پنهان نسازند(موضوعات نظامی و اسرار امنیتی بحث دیگری است)

و دوم آن که دروغ و کذب در کارشان نباشد و آنگاه عملکرد خود را مصداق بارز این سخن معرفی می کند: که به خدا سوگند من هیچ چیز حتی کوچک ترین نکته ها را نپوشانده ام؛ نه دروغ می گویم و نه در پرده ابهام سخن می گویم.

امام (ع) این سخنان را حدود ربع قرن پس از وفات پیامبر (ص) و پنجاه سال پس از بعثت نبی مکرم اسلام (ص) ایراد می فرمایند و در این خطبه به درستی به جایگاه با اهمیت جهاد تبیین از سوی والی و حاکم اسلامی می پردازند و با اشاره به ضرورت حفظ و نگهداری مردم در صحنۀ حکومت و آگاه سازی آنان از مخاطرات و حوادث پیش رو، بر این حقیقت مهم تاکید می کند که اگر امید و اعتماد مردم از حکومت کاهش یا از دست برود، بازسازی اعتماد اجتماعی و بازآفرینی حس اعتماد مردم ولو به حکومت امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (ع) بسیار سخت خواهد شد:

«وَلَقَلَّما اَدْبَرَ شَیْء فَاَقْبَل»

تجربه روزگار و سیاست دانی نشان می دهد که بسیار کم پیش می آید که فرصت از کف رفته دوباره بازگردد. حفظ اعتماد و در صحنه ماندن مردم، فرصت بسیار بزرگ و مغتنمی است که اگر در اثر بی توجهی، آسوده طلبی و هر بار به یک جهتی چرخیدن از کف برود، امید به بهبود و بازسازی آن بسیار اندک است و این هم درس دیگری است که مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سال جدید به آن توجه داشتند و با طرح مشکلات اقتصادی در کنار توانمندی ها، حقیقت ناکارآمدی اقتصادی را برای مردم تبیین کردند.

امام (ع) در فراز آخر این خطبۀ شگفت انگیز می فرماید:«و لا یَلُمْ لایمٌ الاّ نَفْسَهُ»؛ وقتی دیدید اعتماد مردم کاهش یافته و فرصت ها در حال از کف رفتن است، به جای فرافکنی و مقصر فرضی تراشیدن و گناه ناتوانی و ناکارآمدی را به گردن دیگران انداختن، نیم نگاهی به رفتار وعملکرد خودتان داشته باشید، کاستی ها و کم کاری ها و ترک فعل ها را به یاد بیاورید و شهامت پذیرش خطا و از دست دادن فرصت های خانمان سوز را داشته باشید و با قوت و قدرت، اول خودتان و اطرافیان و اعوان و انصار را نقد کنید تا بتوانید با اعتماد به نفس و بدون باج دادن و سهم قرار دادن برای زیاده خواهان به اصلاح عیوب بپردازید و زنگارها را بزدایید و شفاف گونه با مردم سخن بگویید تا شاید بتوانید اعتماد از دست رفته را بازیابید.

و چه مقدار فاصله است بین آموزه های علوی و رفتار برخی مسیولان که پیش از توجه به عملکرد و اجراهای موفقیت آمیز به دنبال فرافکنی و تقصیرها را به گردن دیگری انداختن هستند و از همین نقطه تفاوت نگاه و عملکرد رهبری معظم انقلاب اسلامی مشخص می شود که ایشان در طرح شفاف مسایل و مشکلات نظام، حکیمانه به آسیب شناسی می پردازند و با شناسایی نقطۀ آسیب زا همگان را در پیام نوروزی به مشارکت می خوانند.

اعتماد و سپردن کارها به دست مردم ولو این که همراه با پرداخت هزینه باشد باز هم برسپردن کارها به سیستم دولت ها و خصولتی ها تقدم و رجحان دارد؛ چون مردم در فرایند کار و تصمیم گیری و سرمایه گذاری و تولید و فعال کردن اقتصاد به حسب طبع پیشتازند.

برای کارآمد ساختن بُنیۀ اقتصادی کشور کافی است مردم باور کنند که در سیاست گذاری ها و تعیین خط مشی های تولیدی و صادرات و واردات و تخصیص ارز و تسهیلات گمرکی، همه از فرصت برابر برخوردارند و همگان بدون رانت و سوءاستفاده و تعارض منافع می توانند فعالیت اقتصادی سالمی داشته باشند. مطمیناً اقتصاد ملی ایران با مشارکت همۀ مردم در همه سطوح شکوفا و موجب جهش تولید و افزایش مشارکت مردم خواهد شد. ان شاء الله