قانون جدید مهریه از کی اجرا میشود

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه هنوز به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده است. بنابراین، قانون فعلی مهریه که سقف ۱۱۰ سکه طلا را دارای ضمانت اجرای کیفری می داند، همچنان معتبر و در حال اجراست و تاریخ اجرای مشخصی برای قانون جدید ۱۴ سکه وجود ندارد.

مسئله مهریه، یکی از پربحث ترین و مهم ترین جنبه های حقوق خانواده در ایران است که همواره در معرض تغییرات و تفسیرهای مختلف قرار دارد. شاید برای شما هم این دغدغه پیش آمده باشد که با وجود شایعات و اخبار گوناگون، وضعیت کنونی قانون مهریه چگونه است و آیا طرحی با عنوان قانون جدید مهریه ۱۴ سکه به مرحله اجرا رسیده یا خیر. آگاهی دقیق از این قوانین، برای زوجین در شرف ازدواج، خانواده ها و حتی کسانی که درگیر مسائل حقوقی هستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. درک صحیح از حقوق و تکالیف مرتبط با مهریه می تواند مسیر زندگی مشترک را هموارتر کرده و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری کند. در ادامه، به بررسی جامع ابهامات و واقعیت های پیرامون طرح قانون جدید مهریه می پردازیم و روشن می کنیم که در حال حاضر، کدام قوانین حاکم هستند و چگونه می توان برای مطالبه یا پرداخت مهریه اقدام کرد. این مسیر، سفری آگاهانه به دنیای پیچیده اما حیاتی مهریه است.

1. قانون جدید مهریه 14 سکه چیست و آیا به تصویب رسیده است؟

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه یکی از موضوعات حقوقی است که در سال های اخیر بحث های فراوانی را در جامعه و مجامع قضایی به دنبال داشته است. این طرح با هدف تعدیل مهریه های سنگین و کاهش جمعیت زندانیان مهریه، مورد توجه قرار گرفته است. درک ماهیت و هدف اصلی این طرح و همچنین آگاهی از وضعیت فعلی آن، برای همه افرادی که با موضوع مهریه سروکار دارند، ضروری به نظر می رسد. در این بخش، به بررسی دقیق این موضوع و شفاف سازی ابهامات موجود خواهیم پرداخت.

1.1. طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به 14 سکه

تصور کنید که در آستانه ازدواج هستید یا با مسائل حقوقی مهریه دست و پنجه نرم می کنید. شنیده ها و اخبار مربوط به قانون جدید مهریه ۱۴ سکه ممکن است شما را سردرگم کرده باشد. این طرح در واقع یک پیشنهاد قانونی است که به دنبال آن است تا سقف ضمانت اجرای کیفری برای مهریه را از ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی به ۱۴ سکه کاهش دهد. این به آن معناست که در صورت تصویب نهایی، مرد تنها تا سقف ۱۴ سکه مهریه، می تواند با ضمانت اجرای کیفری (نظیر جلب و بازداشت) مواجه شود و برای مبالغ مازاد بر آن، زن باید از طریق روش های حقوقی و با اثبات تمکن مالی مرد، مهریه خود را مطالبه کند.

هدف اصلی از ارائه این طرح، حل معضل جمعیت بالای زندانیان مهریه عنوان شده است. موافقان این طرح بر این باورند که مهریه های سنگین، به جای آنکه پشتوانه ای برای زن باشند، به ابزاری برای فشار و حتی انتقام جویی تبدیل شده اند که به افزایش آمار طلاق و از هم پاشیدگی خانواده ها دامن می زنند. از دیدگاه این گروه، کاهش سقف ضمانت اجرا می تواند از تعیین مهریه های نامتعارف جلوگیری کرده و تعادل بیشتری را در روابط زوجین ایجاد کند.

در مقابل، مخالفان طرح نگران تضعیف حقوق مالی زنان هستند. آنها معتقدند مهریه، تنها پشتوانه اقتصادی زن در صورت جدایی است، به خصوص در جامعه ای که فرصت های شغلی و استقلال مالی برای زنان ممکن است محدود باشد. از نظر این دسته از افراد، کاهش سقف ضمانت اجرا، عملاً قدرت زن برای مطالبه حق خود را کاهش داده و می تواند به مردان اجازه دهد تا با آسودگی خاطر بیشتری از پرداخت مهریه شانه خالی کنند. این دیدگاه ها، همگی نشان دهنده پیچیدگی و اهمیت بالای این موضوع در جامعه ما هستند.

1.2. آخرین وضعیت تصویب و اجرا

یکی از مهم ترین سوالاتی که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است، زمان اجرای قانون جدید مهریه است. با وجود تمامی بحث ها و شایعاتی که در رسانه ها و شبکه های اجتماعی مطرح شده است، باید به صراحت و قاطعیت بیان کرد که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، تاکنون به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان نرسیده است. این بدین معناست که در حال حاضر، هیچ تاریخ اجرای مشخصی برای قانون جدید مهریه ۱۴ سکه وجود ندارد.

برای اینکه یک طرح یا لایحه در ایران به قانون تبدیل شود و قابلیت اجرایی پیدا کند، باید مراحل مشخص و نسبتاً طولانی را طی کند. این مراحل شامل ارائه طرح به مجلس، بررسی در کمیسیون های تخصصی، تصویب در صحن علنی مجلس، و در نهایت، تأیید شورای نگهبان است. اگر شورای نگهبان ایراداتی به طرح داشته باشد (چه شرعی و چه قانونی)، طرح برای اصلاح به مجلس بازگردانده می شود و این چرخه ممکن است چندین بار تکرار شود. طرح ۱۴ سکه هنوز در همین مراحل اولیه و میانی قرار دارد و به مرحله ابلاغ و اجرا نرسیده است.

نتیجه ای که از این وضعیت می توان گرفت، این است که تمام گمانه زنی ها و شایعات پیرامون اجرای این قانون، فاقد اعتبار قانونی هستند. تا زمانی که این طرح به صورت رسمی تصویب و ابلاغ نشود، قانون مهریه ۱۱۰ سکه، کماکان معتبر و قابل اجراست. این حقیقت، سنگ بنای تمامی تحلیل ها و تصمیم گیری های حقوقی در زمینه مهریه در حال حاضر است.

1.3. شایعات و واقعیت ها پیرامون قانون مهریه

در هر جامعه ای، مسائل حقوقی و اجتماعی که زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار می دهند، همواره بستری برای شکل گیری شایعات و اطلاعات نادرست هستند. موضوع مهریه نیز از این قاعده مستثنی نیست. پس از شنیدن اخبار طرح ۱۴ سکه، موجی از سوءتفاهم ها و اطلاعات غلط در جامعه گسترش یافت که گاهی باعث نگرانی های بی مورد یا حتی تصمیم گیری های اشتباه می شود. برخی از شایعات رایج شامل موارد زیر است:

• قانون جدید مهریه از ابتدای سال ۱۴۰۴ اجرا می شود: این شایعه کاملاً نادرست است، زیرا همانطور که پیشتر اشاره شد، طرح هنوز تصویب نشده و تاریخ اجرای مشخصی ندارد.
• تعداد مهریه از این پس نمی تواند بیشتر از ۱۴ سکه باشد: این نیز اشتباه است. طرح پیشنهادی تنها به سقف ضمانت اجرای کیفری اشاره دارد، نه به حداکثر تعداد سکه ای که می توان به عنوان مهریه تعیین کرد. زوجین همچنان می توانند هر تعداد سکه ای را که توافق کنند، به عنوان مهریه ثبت کنند؛ تفاوت در نحوه مطالبه مازاد بر سقف ضمانت اجرا خواهد بود.
• مهریه به طور کلی حذف شده است: این شایعه نیز باطل است. مهریه همچنان یک حق شرعی و قانونی برای زن محسوب می شود و صرفاً بحث بر سر شیوه اجرای آن است.

این شایعات، اغلب از عدم آگاهی دقیق از فرآیند قانون گذاری و تفاوت میان طرح پیشنهادی و قانون مصوب نشأت می گیرند. حقیقت این است که تا زمان تصویب نهایی و ابلاغ رسمی، قانون قبلی با تمام جزئیات و ضمانت های اجرایی خود، همچنان حاکم است و افراد باید بر اساس آن عمل کنند. دریافت اطلاعات از منابع معتبر و مشاوران حقوقی، بهترین راه برای دوری از این سوءتفاهم ها است.

2. قانون فعلی مهریه (ماده 22 قانون حمایت خانواده) و نحوه اجرای آن

در حالی که بحث ها بر سر طرح احتمالی قانون جدید مهریه ۱۴ سکه ادامه دارد، ضروری است که با قانون فعلی مهریه و نحوه اجرای آن به خوبی آشنا باشیم. ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، ستون فقرات قوانین مهریه در ایران را تشکیل می دهد و درک دقیق آن می تواند به شما کمک کند تا در صورت بروز هرگونه مسئله، با آگاهی کامل تصمیم گیری کنید. این بخش به تشریح این ماده قانونی و جنبه های مختلف آن اختصاص دارد.

2.1. ضمانت اجرای کیفری 110 سکه

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، مشخصاً به سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه اشاره دارد. این ماده بیان می کند: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.»

این بند از ماده ۲۲، برای بسیاری از زوجین که قصد تعیین مهریه دارند یا درگیر مطالبه آن هستند، اهمیت حیاتی دارد. مفهوم ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی به عنوان سقف ضمانت اجرای کیفری بدین معناست که اگر مهریه تا این مقدار یا معادل آن تعیین شده باشد، عدم پرداخت آن می تواند منجر به اقدامات قانونی شدیدتری علیه مرد شود. این اقدامات ممکن است شامل جلب و بازداشت موقت باشد، هرچند که رویه های قضایی اخیر در تلاشند تا با سازوکارهایی نظیر درخواست اعسار و تقسیط، از حبس مردان به دلیل مهریه تا حد امکان جلوگیری کنند. با این حال، تا سقف ۱۱۰ سکه، اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) مرد برای دادگاه اهمیت بیشتری پیدا می کند.

بنابراین، اگر مهریه شما ۱۱۰ سکه یا کمتر باشد، در صورت عدم پرداخت از سوی زوج، شما از پشتوانه قانونی قوی تری برخوردار هستید و می توانید انتظار داشته باشید که مراجع قضایی با جدیت بیشتری موضوع را پیگیری کنند. این سقف، یک اهرم قانونی مهم برای زنان محسوب می شود.

2.2. مطالبه مهریه مازاد بر 110 سکه

اما اگر مهریه تعیین شده بیش از ۱۱۰ سکه باشد، تکلیف چیست؟ ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده در این خصوص نیز رهنمود واضحی ارائه می دهد: «چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است.» این جمله، قلب تفاوت در مطالبه مهریه بیش از ۱۱۰ سکه را آشکار می کند.

مفهوم ملائت زوج ملاک پرداخت است بدین معناست که برای مطالبه و وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید ثابت کند که مرد توانایی مالی (ملائت) پرداخت این مقدار اضافه را دارد. در این حالت، زن باید اموال و دارایی های مرد را شناسایی و به دادگاه معرفی کند. این می تواند شامل حساب های بانکی، املاک، خودرو، سهام، یا هر دارایی باارزش دیگری باشد. در غیر این صورت، اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه را نداشته باشد، دادگاه نمی تواند او را به پرداخت آن الزام کند و زن صرفاً حق خود را در دایره اسناد و املاک یا اداره ثبت برای توقیف احتمالی اموال آینده مرد محفوظ خواهد داشت. این وضعیت، به مطالبه حقوقی شهرت دارد و با ضمانت اجرای کیفری (جلب و بازداشت) که برای ۱۱۰ سکه اول در نظر گرفته می شود، تفاوت اساسی دارد.

در واقع، مهریه هر چقدر هم که باشد (مثلاً ۵۰۰ سکه)، به عنوان یک دین بر عهده مرد باقی می ماند. اما نحوه وصول آن برای بخش های مختلف متفاوت است. تا سقف ۱۱۰ سکه، زن می تواند با پشتوانه قوی تری اقدام کند و حتی در صورت عدم اثبات اعسار، امکان جلب مرد وجود دارد. اما برای سکه های مازاد، بار اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زن است و جنبه حقوقی قضیه پررنگ تر می شود.

2.3. انواع مهریه (عندالمطالبه و عندالاستطاعه)

مهریه، بر اساس نحوه و شرایط پرداخت، به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام ویژگی ها و پیامدهای حقوقی خاص خود را دارند: مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه. انتخاب هر یک از این انواع در زمان عقد، تأثیر بسزایی در نحوه و سهولت مطالبه مهریه در آینده خواهد داشت.

مهریه عندالمطالبه:
این رایج ترین نوع مهریه است و همان طور که از نامش پیداست، زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از مرد مطالبه کند. با جاری شدن عقد نکاح، زن مالک مهریه عندالمطالبه می شود و این حق را دارد که حتی در همان ابتدای زندگی مشترک، تمام یا بخشی از آن را درخواست کند. در صورت عندالمطالبه بودن مهریه، مرد موظف است بلافاصله پس از مطالبه زن، آن را پرداخت کند، مگر اینکه توانایی مالی پرداخت یکجا را نداشته باشد که در این صورت می تواند درخواست اعسار و تقسیط را به دادگاه ارائه دهد. عدم پرداخت عندالمطالبه تا سقف ۱۱۰ سکه، می تواند ضمانت اجرای کیفری به همراه داشته باشد.

مهریه عندالاستطاعه:
در این نوع مهریه، پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی (استطاعت) مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی پرداخت آن را دارد. در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن است. این امر فرآیند مطالبه را پیچیده تر می کند، زیرا زن باید اموال و دارایی های مرد را شناسایی و به دادگاه معرفی کند. اگر زن نتواند تمکن مالی مرد را ثابت کند، حتی اگر مرد توانایی پرداخت داشته باشد، وصول مهریه دشوار خواهد بود. این نوع مهریه معمولاً در مواردی تعیین می شود که زوجین قصد دارند از ایجاد بار مالی سنگین بر دوش مرد جلوگیری کرده و پرداخت مهریه را به زمان هایی موکول کنند که مرد از نظر مالی متمکن باشد.

تفاوت اصلی این دو نوع، در اثبات تمکن مالی و زمان مطالبه است. در عندالمطالبه، اصل بر توانایی پرداخت است و مرد باید اعسار خود را ثابت کند؛ در حالی که در عندالاستطاعه، زن باید توانایی مالی مرد را به اثبات برساند. انتخاب آگاهانه نوع مهریه، می تواند آینده مالی هر دو طرف را تحت تأثیر قرار دهد.

3. مراحل عملی مطالبه و وصول مهریه

مطالبه مهریه، خواه به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه، فرآیندی حقوقی است که نیاز به آگاهی از مراحل و رویه های قانونی دارد. بسیاری از زوجین، به خصوص خانم ها، ممکن است در مواجهه با این فرآیند دچار سردرگمی شوند. در این بخش، به طور گام به گام، مراحل عملی مطالبه و وصول مهریه را از دو طریق اصلی (اجرای ثبت و دادگاه خانواده) و همچنین مفهوم حق ثبت مهریه را بررسی می کنیم تا مسیر روشنی برای شما ایجاد شود.

3.1. مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

یکی از روش های رایج برای مطالبه مهریه، اقدام از طریق اجرای ثبت است. این روش معمولاً زمانی انتخاب می شود که سند ازدواج به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شده باشد و مهریه نیز مشخص و قطعی باشد. مراحل این روش به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفترخانه: زن ابتدا باید به دفترخانه ازدواجی که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کند.
2. درخواست صدور اجراییه: در دفترخانه، زن درخواست صدور اجراییه برای مهریه خود را ارائه می دهد. این اجراییه به منزله یک حکم قضایی است که مرد را ملزم به پرداخت مهریه می کند.
3. ابلاغ اجراییه به زوج: پس از صدور، اجراییه به زوج ابلاغ می شود و به او معمولاً ۱۰ روز فرصت داده می شود تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد.
4. توقیف اموال: در صورتی که مرد در مهلت مقرر، مهریه را پرداخت نکند، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک یا حتی حقوق و مزایای دریافتی)، از اجرای ثبت درخواست توقیف آن اموال را داشته باشد. در این مرحله، باید توجه داشت که اموال جزو مستثنیات دین (اموالی که برای زندگی ضروری هستند و قابل توقیف نیستند) نباشند. برای کارمندان دولت، امکان توقیف یک سوم حقوق (در صورت تاهل) یا یک چهارم (در صورت جدایی و عدم ازدواج مجدد مرد) وجود دارد.

مزایا و معایب:
مزیت اصلی این روش، سرعت نسبی و نیاز کمتر به حضور در دادگاه است. همچنین، هزینه های اولیه آن نیز ممکن است کمتر از پیگیری از طریق دادگاه باشد. اما عیب آن این است که اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد یا اموال او به نام دیگران باشد، این روش کارایی کمتری خواهد داشت و زن ناچار به مراجعه به دادگاه خواهد بود.

3.2. مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

روش دیگر و اغلب جامع تر برای مطالبه مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده است. این روش در صورتی که سند ازدواج غیررسمی باشد، یا اگر زن نتواند از طریق اجرای ثبت به حقوق خود برسد (مثلاً مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد یا بخواهد اعسار خود را ثابت کند)، انتخاب می شود. مراحل این روش عبارتند از:

1. تقدیم دادخواست: زن باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواستی مبنی بر مطالبه مهریه به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این دادخواست، مشخصات طرفین، میزان مهریه و دلایل مطالبه باید ذکر شود.
2. تعیین جلسه رسیدگی: دادگاه پس از ثبت دادخواست، زمانی را برای جلسه رسیدگی تعیین می کند و طرفین را برای حضور در دادگاه احضار می کند.
3. بررسی ادعاها و مدارک: در جلسه دادگاه، قاضی به اظهارات طرفین گوش داده و مدارک و شواهد ارائه شده را بررسی می کند. اگر مرد مدعی اعسار (عدم توانایی مالی) باشد، باید دلایل و مدارک لازم را برای اثبات آن ارائه دهد.
4. صدور حکم: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند. این حکم می تواند شامل الزام مرد به پرداخت مهریه به صورت یکجا، تقسیط آن (بر اساس توانایی مالی مرد)، یا هر تصمیم دیگری باشد که قاضی بر اساس قوانین و شواهد، عادلانه تشخیص دهد.

موارد ارجحیت این روش:
مطالبه از طریق دادگاه زمانی ارجحیت دارد که نیاز به بررسی دقیق تر وضعیت مالی زوج باشد، یا زمانی که اختلافاتی فراتر از صرف مطالبه مهریه وجود داشته باشد. همچنین، اگر مرد درخواست اعسار داشته باشد یا زن بخواهد علاوه بر مهریه، سایر حقوق مالی خود (مانند نفقه و اجرت المثل) را نیز مطالبه کند، مراجعه به دادگاه ضروری است.

3.3. حق ثبت مهریه و نحوه محاسبه آن

در فرآیند مطالبه مهریه، به خصوص از طریق اجرای ثبت، با مفهومی به نام حق ثبت مهریه مواجه می شوید. این حق ثبت، در واقع هزینه ای است که برای ثبت رسمی درخواست مطالبه مهریه در دفاتر اسناد رسمی یا مراجع قضایی دریافت می شود و برای به جریان افتادن پرونده شما ضروری است.

تعریف و زمان پرداخت:
حق ثبت مهریه، هزینه ای است که زن هنگام مراجعه به دفترخانه یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای ثبت درخواست مطالبه مهریه و صدور اجراییه، باید آن را پرداخت کند. این هزینه، جزء مراحل قانونی است و بدون پرداخت آن، فرآیند مطالبه مهریه به صورت رسمی آغاز نخواهد شد. این حق، برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه طلا، به طور کامل و قانونی الزامی است.

نحوه محاسبه حق ثبت مهریه:
حق ثبت مهریه بر اساس درصدی از ارزش کل مهریه محاسبه می شود. این درصد معمولاً حدود ۲.۵ درصد از بهای مهریه است. نکته مهم در محاسبه این حق، نرخ روز سکه در زمان ثبت سند ازدواج است. به این معنا که مبلغ حق ثبت تابعی از تعداد سکه ها و قیمت روز هر سکه در زمانی است که شما برای ثبت رسمی اقدام می کنید. برای مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد و قیمت روز هر سکه X تومان، حق ثبت حدود ۲.۵ درصد از ۱۰۰X تومان خواهد بود. این مبلغ به عنوان هزینه قانونی جهت تضمین اجرای رسمی و قانونی مطالبه مهریه دریافت می گردد و به حساب دولت واریز می شود. آگاهی از این هزینه به شما کمک می کند تا پیش از آغاز فرآیند، برنامه ریزی مالی لازم را داشته باشید و با چالش های غیرمنتظره مواجه نشوید.

4. ابهامات حقوقی و پاسخ به سوالات پرتکرار پیرامون مهریه

مسئله مهریه، به دلیل ماهیت حقوقی و اجتماعی پیچیده خود، همواره با ابهامات و سوالات متعددی همراه است. در این بخش، به برخی از پرتکرارترین این سوالات پاسخ می دهیم تا شفافیت بیشتری در این زمینه ایجاد شود و خوانندگان بتوانند با دیدی بازتر، مسائل مربوط به مهریه را درک کنند.

4.1. قانون جدید مهریه چند سکه است؟

این پرسش، یکی از رایج ترین ابهامات در ذهن مردم است. در پاسخ باید گفت که قانون، تعداد سکه مهریه را تعیین نمی کند. زوجین در زمان عقد می توانند هر تعداد سکه ای را که بر آن توافق کنند، به عنوان مهریه تعیین نمایند؛ محدودیتی در تعیین تعداد وجود ندارد. آنچه که قانون مشخص می کند، سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه است. بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، این سقف در حال حاضر ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. یعنی، تا این سقف، مرد در صورت عدم پرداخت مهریه و عدم اثبات اعسار، می تواند با ضمانت اجرای کیفری (مانند جلب) مواجه شود. برای مهریه های مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را ثابت کند و مطالبه به صورت حقوقی پیگیری می شود. بنابراین، هیچ قانونی وجود ندارد که بگوید قانون جدید مهریه ۵ سکه یا ۱۰ سکه است؛ بلکه سقف مسئولیت های قانونی را مشخص می کند.

4.2. آیا مرد برای پرداخت مهریه حبس می شود؟

در گذشته، عدم پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) می توانست به حبس مرد منجر شود. اما رویه های جدید قضایی، به خصوص پس از بخشنامه ها و دستورالعمل های اخیر قوه قضائیه، تغییراتی در این زمینه ایجاد کرده اند. هدف اصلی، کاهش جمعیت زندانیان مهریه و تمرکز بر راه حل های حقوقی به جای حبس است.

در حال حاضر، اگر مرد برای پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) محکوم شود، می تواند درخواست اعسار (عدم توانایی مالی) را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه با بررسی شرایط مالی مرد، در صورتی که اعسار او ثابت شود، مهریه را به صورت تقسیطی تعیین می کند. تا زمانی که مرد به اقساط تعیین شده متعهد باشد، امکان حبس او به دلیل عدم پرداخت مهریه وجود ندارد. اما اگر مرد از پرداخت اقساط تعیین شده خودداری کند، زن می تواند مجدداً از طریق مراجع قانونی برای جلب او اقدام کند. برای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه نیز، همانطور که قبلاً گفته شد، تنها با اثبات ملائت زوج، مطالبه حقوقی امکان پذیر است و معمولاً جلب در این موارد صورت نمی گیرد.

4.3. تاثیر طلاق از طرف زن یا مرد بر مهریه

مسئله مهریه و نحوه پرداخت آن، مستقل از اینکه درخواست طلاق از سوی زن باشد یا مرد، باقی می ماند. به عبارت دیگر، اصل مهریه، چه زن تقاضای طلاق بدهد و چه مرد، پابرجاست و حق قانونی زن محسوب می شود.

• اگر مرد درخواست طلاق بدهد: مرد موظف است تمام مهریه را پرداخت کند. در این شرایط، زن می تواند از حق حبس خود (عدم تمکین تا زمان دریافت مهریه) استفاده کند. اگر مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، دادگاه با درخواست اعسار، آن را تقسیط خواهد کرد.
• اگر زن درخواست طلاق بدهد: حتی اگر زن متقاضی طلاق باشد، همچنان مهریه حق اوست و مرد مکلف به پرداخت آن است. با این حال، در برخی انواع طلاق (مانند طلاق خلع که زن با بخشیدن قسمتی از مهریه یا تمام آن، مرد را راضی به طلاق می کند) ممکن است زن از بخشی از مهریه خود در قبال جدایی چشم پوشی کند. اما این یک توافق است و نه اجبار قانونی. در طلاق های توافقی نیز، زوجین بر سر میزان مهریه و نحوه پرداخت آن توافق می کنند.

4.4. وضعیت مهریه در صورت خیانت زن یا مرد

یکی از سوالات پرتکرار و گاهی با سوءتفاهم های فراوان، این است که آیا خیانت یکی از زوجین، تأثیری بر حق مهریه دارد؟ پاسخ قاطع این است که خیانت (چه از جانب زن و چه از جانب مرد)، تأثیری بر اصل مهریه ندارد. مهریه، یک حق مالی است که به محض وقوع عقد نکاح به مالکیت زن درمی آید و شرایط بعدی زندگی مشترک (از جمله خیانت، ناسازگاری یا حتی نشوز زن) باعث سلب این حق نمی شود.

در قوانین ایران، مهریه یک بدهی مستقل است و جز در موارد خاصی که قانون صریحاً ذکر کرده (مانند عدم نزدیکی در عقد دائم قبل از تعیین مهریه، یا فسخ نکاح به دلیل برخی عیوب)، این حق از بین نمی رود. بنابراین، حتی اگر زنی مرتکب خیانت شود، همچنان حق مطالبه مهریه خود را دارد و دادگاه نمی تواند به این دلیل، او را از مهریه محروم کند. البته این موضوع به معنای چشم پوشی از جنبه های اخلاقی و سایر پیامدهای حقوقی خیانت نیست، بلکه صرفاً به وضعیت مهریه در این شرایط مربوط می شود.

4.5. آیا مهریه عندالمطالبه می تواند تقسیط شود؟

بله، مهریه عندالمطالبه نیز می تواند تقسیط شود. همانطور که پیشتر اشاره شد، مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. با این حال، اگر مرد توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد. دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، دارایی ها، شغل، میزان درآمد و هزینه های ضروری زندگی او، در صورت احراز اعسار، اقدام به تقسیط مهریه می کند. این تقسیط شامل تعیین یک پیش پرداخت (یکجا) و سپس پرداخت اقساط ماهانه (مثلاً هر چند ماه یک سکه یا مبلغ نقدی معادل آن) خواهد بود. مرد موظف است طبق حکم دادگاه، اقساط را به موقع پرداخت کند و در صورت تخلف از پرداخت اقساط، زن می تواند مجدداً برای اجرای حکم و جلب مرد اقدام نماید. بنابراین، عندالمطالبه بودن مهریه به معنای عدم امکان تقسیط آن نیست، بلکه به معنای فوریت حق مطالبه توسط زن است.

4.6. بخشنامه جدید مهریه سال 1404 چه می گوید؟

در مورد بخشنامه جدید مهریه سال ۱۴۰۴، لازم به ذکر است که تاکنون هیچ تغییر اساسی در سقف ۱۱۰ سکه به عنوان ضمانت اجرای کیفری مهریه ایجاد نشده است. به عبارت دیگر، بخشنامه ای که سقف مهریه را به ۱۴ سکه کاهش دهد یا در ۱۱۰ سکه تغییر بنیادین ایجاد کند، تا این لحظه صادر و ابلاغ نشده است. آنچه که ممکن است به عنوان بخشنامه جدید تلقی شود، اغلب مربوط به رویه های قضایی در نحوه رسیدگی به پرونده های مهریه است. این رویه ها بیشتر بر مواردی چون:

• تسهیل فرآیند درخواست اعسار برای مردان.
• تأکید بر پرداخت تقسیطی مهریه به جای حبس (مگر در صورت عدم پایبندی به اقساط).
• شفاف سازی در شناسایی اموال زوج و اجرای احکام مهریه.

این تغییرات رویه ای، با هدف کاهش جمعیت زندانیان مهریه و حفظ بنیان خانواده صورت می گیرد و به معنای تغییر در اصل قانون مهریه (ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده) نیست. بنابراین، همچنان سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای کیفری معتبر است و هرگونه ادعایی مبنی بر تغییر اساسی در این مورد، نیازمند تأیید از سوی مراجع رسمی است.

در حال حاضر، قانون مهریه ۱۱۰ سکه، کماکان معتبر و قابل اجراست و هیچ بخشنامه جدیدی که سقف مهریه را به ۱۴ سکه کاهش دهد، ابلاغ نشده است.

5. دیدگاه های اجتماعی و توصیه های پایانی درباره مهریه

موضوع مهریه، تنها یک بحث حقوقی خشک و خالی نیست؛ بلکه در تار و پود جامعه ما ریشه دوانده و ابعاد عمیق اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی دارد. بررسی این دیدگاه ها و ارائه توصیه های کاربردی، می تواند به زوجین کمک کند تا با نگاهی جامع تر به این پدیده نگاه کنند و تصمیمات آگاهانه تری برای زندگی مشترک خود بگیرند.

5.1. بازتاب اجتماعی قوانین مهریه

در جامعه ایران، مهریه از دیرباز جایگاه ویژه ای داشته است. از یک سو، به عنوان نمادی از کرامت زن و پشتوانه ای برای آینده او در نظر گرفته می شود و از سوی دیگر، می تواند به ابزاری برای فشار، اختلاف و حتی از هم پاشیدگی خانواده ها تبدیل شود. دیدگاه های اجتماعی پیرامون مهریه، بسیار متنوع و گاهی متضاد هستند:

• دیدگاه سنتی و فرهنگی: بسیاری از خانواده ها، به ویژه در مناطق سنتی تر، مهریه سنگین را نشانی از ارزش و احترام به دختر خود می دانند و آن را به عنوان یک ضمانت برای حفظ زندگی مشترک تلقی می کنند.
• دیدگاه اقتصادی: در شرایط اقتصادی کنونی، مهریه های سنگین می تواند بار مالی زیادی را بر دوش مردان جوان قرار دهد و حتی مانعی بر سر راه ازدواج شود. همین امر، به بحث هایی پیرامون مهریه معقول و مهریه متناسب با توانایی دامن زده است.
• دیدگاه فمینیستی و حقوق زنان: برخی فعالان حقوق زنان، مهریه را به عنوان یک ابزار حمایتی و حقوقی برای زن، به خصوص در مواجهه با طلاق و عدم امنیت اقتصادی، ضروری می دانند. آنها بر این باورند که در ساختار فعلی جامعه، مهریه می تواند نقش مهمی در حفظ حقوق مالی زنان ایفا کند.
• مخالفان مهریه: برخی نیز به کلی با مفهوم مهریه مخالفند و آن را مغایر با ازدواج بر پایه عشق و تفاهم می دانند. آنها معتقدند که مهریه به جای آنکه باعث استحکام خانواده شود، به معامله ای برای آغاز زندگی تبدیل شده است.

این تضاد دیدگاه ها، نشان می دهد که موضوع مهریه تا چه حد پیچیده و چندوجهی است و نمی توان آن را تنها از یک زاویه بررسی کرد. هر تغییری در قوانین مهریه، بازتاب های گسترده ای در ابعاد مختلف جامعه خواهد داشت و همین امر، فرآیند قانون گذاری را نیز با چالش های فراوانی روبه رو می سازد.

مهریه یک حق شرعی و قانونی برای زن محسوب می شود و جز در موارد خاصی که قانون صریحاً ذکر کرده، این حق از بین نمی رود.

5.2. توصیه ها برای زوجین و آینده سازان

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اجتماعی مهریه، ضروری است که زوجین و خانواده ها با آگاهی کامل و رویکردی مسئولانه به این موضوع نگاه کنند. چند توصیه کلیدی می تواند در این مسیر راهگشا باشد:

1. تفاهم و گفتگو قبل از ازدواج: پیش از هر تصمیمی، زوجین باید با یکدیگر در مورد میزان مهریه، نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و انتظارات مالی از یکدیگر به طور شفاف و صریح گفتگو کنند. تفاهم اولیه، سنگ بنای یک زندگی مشترک پایدار است.
2. مشاوره قبل از ازدواج: مراجعه به مشاوران خانواده و حقوقی پیش از عقد، می تواند به زوجین کمک کند تا با آگاهی از حقوق و تکالیف خود، تصمیمات عاقلانه تری بگیرند و از بروز اختلافات آتی جلوگیری کنند. یک مشاور آگاه می تواند ابهامات را برطرف کرده و دیدگاهی واقع بینانه از آینده ارائه دهد.
3. تعیین مهریه معقول و متناسب: اگرچه قانون محدودیتی در تعیین تعداد سکه ندارد، اما تعیین مهریه ای که با توانایی های مالی مرد همخوانی داشته باشد و منطبق با عرف جامعه باشد، می تواند از بسیاری مشکلات بعدی جلوگیری کند. هدف اصلی ازدواج، تشکیل خانواده و آرامش است، نه ایجاد بدهی های سنگین.
4. آگاهی از قوانین جاری: همواره تلاش کنید اطلاعات خود را از منابع معتبر و به روز نگه دارید. شایعات و اخبار غیررسمی، می توانند گمراه کننده باشند. در مواجهه با هرگونه ابهام، از وکلای متخصص در حوزه حقوق خانواده مشورت بگیرید.
5. مشاوره حقوقی تخصصی در صورت بروز مشکل: اگر با مسائل حقوقی مهریه مواجه شدید، به جای پنهان کاری یا تصمیم گیری شتاب زده، حتماً از یک وکیل متخصص در امور خانواده کمک بگیرید. وکیل می تواند شما را در پیچ و خم های قانونی راهنمایی کرده و از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.

با رعایت این نکات، می توان امید داشت که مهریه، به جای آنکه به عاملی برای نگرانی و اختلاف تبدیل شود، به پشتوانه ای معقول و عاملی برای استحکام بنیان خانواده تبدیل گردد و زوجین بتوانند با آرامش و اطمینان خاطر بیشتری، زندگی مشترک خود را آغاز کنند.

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی جامع موضوع قانون جدید مهریه از کی اجرا میشود پرداختیم و ابهامات فراوانی که پیرامون این مسئله وجود دارد را شفاف سازی کردیم. نکته کلیدی و اساسی که باید همواره به خاطر داشت، این است که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، تا این لحظه به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان نرسیده است. بنابراین، تمامی اخبار و شایعات مربوط به اجرای قانون جدید مهریه ۱۴ سکه، فاقد اعتبار قانونی هستند.

قانون حاکم بر مهریه در حال حاضر، همان ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی را دارای ضمانت اجرای کیفری می داند. این بدان معناست که تا سقف ۱۱۰ سکه، زن از پشتوانه قانونی قوی تری برای مطالبه مهریه برخوردار است و مرد در صورت عدم اثبات اعسار، می تواند با پیامدهای قانونی جدی تری مواجه شود. برای مهریه های مازاد بر ۱۱۰ سکه، مطالبه به صورت حقوقی و با اثبات تمکن مالی زوج توسط زن صورت می گیرد. همچنین، دو نوع اصلی مهریه، یعنی عندالمطالبه و عندالاستطاعه، با تفاوت های اساسی در نحوه مطالبه و اثبات تمکن مالی زوج، همچنان برقرار هستند.

فرآیندهای مطالبه مهریه نیز از دو مسیر اصلی، یعنی اجرای ثبت و دادگاه خانواده، قابل پیگیری هستند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. حق ثبت مهریه نیز به عنوان یک هزینه قانونی در این فرآیند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

آگاهی از این جزئیات، برای هر فردی که درگیر مسائل مربوط به ازدواج و طلاق است، حیاتی است. در یک موضوع حساس و پیچیده مانند مهریه، اعتماد به منابع معتبر و دریافت مشاوره های حقوقی تخصصی، می تواند از بروز مشکلات و سردرگمی های آتی جلوگیری کند. توصیه می شود برای هرگونه سوال یا نیاز به راهنمایی بیشتر، حتماً با وکلای مجرب و متخصص در حوزه حقوق خانواده مشورت نمایید.

برای کسب اطلاعات بیشتر و دستیابی به مقالات مرتبط با حقوق خانواده و مهریه، می توانید به بخش مقالات سایت مراجعه کنید و یا در صورت نیاز به مشاوره تخصصی، با کارشناسان حقوقی ما در ارتباط باشید تا بهترین راهکار را برای مسائل حقوقی خود بیابید.