قانون سکه در مهریه

مفهوم و اجرای مهریه در ایران همواره با پیچیدگی های خاص خود همراه بوده است، به ویژه در سال های اخیر که نوسانات اقتصادی و شایعات گوناگون، ابهامات زیادی را پیرامون موضوع «قانون ۱۴ سکه» و تفاوت آن با سقف ۱۱۰ سکه دامن زده اند. بسیاری از افراد این روزها نگران سرنوشت مهریه های خود هستند و برایشان سوال پیش آمده که آیا واقعاً قانون جدیدی در مورد مهریه سکه تصویب شده که بر مهریه های قبلی هم تأثیر بگذارد؟ پاسخ قاطع این است که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس مرد) به ۱۴ سکه، در حال حاضر یک پیشنهاد است و نه یک قانون لازم الاجرا برای کل مهریه. در واقع، مهریه در سند ازدواج هر میزانی که باشد، همچنان یک دین معتبر بوده و از طریق مدنی قابل مطالبه است. این مقاله، تلاشی است برای روشن کردن ابهامات و ارائه یک راهنمای کامل و دقیق درباره قوانین مهریه سکه در ایران، با در نظر گرفتن دغدغه های واقعی زوجین و پرده برداری از حقایق پشت پرده شایعات.

در زندگی، گره های حقوقی زیادی ممکن است پیش بیایند که یکی از پیچیده ترین و البته حساس ترین آن ها، مسائل مربوط به مهریه است. این موضوع نه تنها یک حق مالی، بلکه نمادی از تعهد و پشتوانه در یک زندگی مشترک محسوب می شود. از لحظه امضای عقدنامه تا زمانی که خدای ناکرده اختلافات سر بر می آورند، زوجین با چالش هایی روبرو می شوند که درک صحیح قوانین می تواند چراغ راهی برایشان باشد. در این راهنمای جامع، ما قدم به قدم شما را با تمام جنبه های «قانون سکه در مهریه» آشنا خواهیم کرد. از تعاریف اولیه و انواع مهریه گرفته تا نحوه مطالبه، اجرای احکام، مفهوم اعسار، و البته، شفاف سازی کامل درباره طرح ها و شایعاتی که این روزها بسیار به گوش می رسد.

شناخت ریشه ها: مهریه سکه در بستر حقوق ایران

مهریه، واژه ای آشنا در فرهنگ ایرانی، برای هر زوجین داستان خود را دارد. گاه نماد عشق و تعهد است و گاه عاملی برای کشمکش و جدایی. برای درک بهتر «قانون سکه در مهریه»، ابتدا باید به ریشه ها و تعاریف آن در حقوق ایران بپردازیم.

مهریه چیست؟ سفری در دل مفهوم و اقسام آن

مهریه یا همان صداق، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، به عنوان تعهد مالی خود به زن پرداخت می کند. این حق، با جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن در می آید و زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند. در واقع، مهریه به نوعی پشتوانه مالی برای زن در طول زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود. در حقوق ایران، انواع مختلفی از مهریه وجود دارد که هر یک شرایط و آثار حقوقی خاص خود را دارند:

• مهر المسمی: این متداول ترین نوع مهریه است که زن و مرد با توافق قبلی، مقدار و نوع آن را در هنگام عقد مشخص می کنند. مثلاً «۱۱۴ سکه تمام بهار آزادی»، «پنجاه میلیون تومان پول نقد» یا «یک دانگ خانه».
• مهر المثل: در شرایطی که مهریه در عقد معین نشده باشد یا عقد از ابتدا باطل بوده اما رابطه زناشویی برقرار شده باشد، مهریه ای معادل مهریه زنانی که از نظر سن، زیبایی، تحصیلات و موقعیت خانوادگی مشابه زن هستند، توسط دادگاه تعیین می شود.
• مهر المتعه: این نوع مهریه زمانی مطرح می شود که در عقد دائم، مهریه تعیین نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی، همسر خود را طلاق دهد. در این صورت، با توجه به وضعیت مالی مرد، دادگاه مبلغی را به عنوان مهریه برای زن مشخص می کند.

نگاهی به مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت ها و پیامدها

یکی از مهم ترین تفاوت ها در بحث مهریه، شیوه تعیین و مطالبه آن است که به دو صورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه دیده می شود و درک آن، برای هر زوجین حیاتی است.

• مهریه عندالمطالبه: در این حالت، زن به محض جاری شدن عقد، حق دارد مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. دیگر نیازی نیست زن ثابت کند که مرد توانایی پرداخت دارد، بلکه این مرد است که باید توانایی یا عدم توانایی خود را اثبات کند. این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است و زن می تواند هر زمان که بخواهد، حتی اگر زندگی مشترک ادامه داشته باشد، آن را مطالبه کند. این حق، احساس امنیت مالی را برای زن به ارمغان می آورد، اما در عین حال، می تواند فشارهای زیادی بر مرد وارد کند، به ویژه در شرایط اقتصادی ناپایدار.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی پرداخت آن را دارد. در واقع، بار اثبات تمکن مالی بر عهده زن است. این نوع مهریه، با هدف کاهش فشار بر مردان و جلوگیری از زندانی شدن آن ها در نظر گرفته شده است، اما برای زن، پروسه مطالبه مهریه را طولانی تر و پیچیده تر می کند، زیرا باید با ارائه مدارک و مستندات، ثروتمند بودن همسرش را به دادگاه اثبات کند.

انتخاب بین این دو نوع مهریه، تصمیمی مهم در ابتدای زندگی مشترک است که باید با آگاهی کامل از تمامی جوانب آن صورت گیرد. تجربه های زیادی نشان داده اند که عدم توجه به این تفاوت ها، می تواند در آینده، مشکلات حقوقی و عاطفی فراوانی را برای زوجین ایجاد کند.

چرا سکه؟ داستان انتخاب طلا به عنوان مهریه

در میان انواع گوناگون مهریه، سکه طلا جایگاه ویژه ای دارد و به سرعت به رایج ترین نوع مهریه در ایران تبدیل شده است. این انتخاب، دلایل عمیق اقتصادی و فرهنگی دارد که درک آن می تواند به ما در شناخت بهتر «قانون سکه در مهریه» کمک کند.

اصلی ترین دلیل رواج سکه در مهریه، حفظ ارزش آن در برابر تورم است. در کشوری با اقتصاد پویا و گاهی نوسانی مانند ایران، سکه طلا به عنوان یک دارایی با ارزش، پناهگاهی برای حفظ قدرت خرید محسوب می شود. در حالی که پول نقد به مرور زمان ارزش خود را از دست می دهد، سکه طلا به دلیل ماهیت خود، توانایی بیشتری در حفظ ارزش و حتی افزایش آن دارد. این ویژگی، برای زن که مهریه را به عنوان پشتوانه مالی آینده خود می بیند، بسیار جذاب است. انگار که با هر سکه، اطمینانی از فردای مالی خود می یابد، در دنیایی که هیچ چیز ثبات ندارد.

نحوه محاسبه ارزش سکه

زمانی که مهریه سکه مطالبه می شود، سوال مهمی پیش می آید: ارزش سکه چگونه محاسبه می شود؟ آیا نرخ روز بازار آزاد ملاک است یا نرخ رسمی بانک مرکزی؟ طبق قوانین فعلی، اگر مهریه به صورت سکه بهار آزادی یا مرتبط با طلا و ارز تعیین شده باشد، ارزش آن در زمان مطالبه بر اساس نرخ رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی محاسبه می شود، نه نرخ بازار آزاد. این قانون به منظور کاهش اختلافات ناشی از نوسانات شدید قیمت و ایجاد ثبات بیشتر در روند مطالبه، تصویب شده است. این رویکرد، یک حس از عدالت و پیش بینی پذیری را در دل این پیچیدگی ها به ارمغان می آورد.

بررسی انواع سکه: تمام، نیم و ربع

در هنگام تعیین مهریه، انواع مختلف سکه نیز مطرح می شود که هر یک، ارزش و پیامدهای متفاوتی دارند:

• سکه تمام بهار آزادی: این سکه که وزن آن ۸.۱۳۳ گرم طلای ۲۱ عیار (۸۷۵) است، رایج ترین و گران ترین نوع سکه در مهریه است.
• نیم سکه: با وزن ۴.۰۶۶ گرم طلای ۲۱ عیار (۸۷۵)، ارزشی تقریباً نصف سکه تمام دارد.
• ربع سکه: با وزن ۲.۰۳۳ گرم طلای ۲۱ عیار (۸۷۵)، کوچک ترین و ارزان ترین نوع سکه بهار آزادی است.

انتخاب نوع سکه، می تواند تأثیر مستقیمی بر مبلغ کلی مهریه و توانایی پرداخت مرد داشته باشد. این انتخاب، نه تنها یک تصمیم مالی، بلکه بازتابی از انتظارات و واقعیت های زندگی مشترک است.

قوانین مطالبه و اجرای مهریه در دوران کنونی (1404)

اکنون که با مبانی مهریه سکه آشنا شدیم، زمان آن است که به قوانین جاری مطالبه و اجرای آن در سال ۱۴۰۴ بپردازیم. این قوانین، چارچوبی را فراهم می کنند که زوجین باید در هر مرحله از زندگی مشترک و در صورت بروز اختلاف، به آن پایبند باشند.

خط قرمز 110 سکه: مرز میان مطالبه و حبس

یکی از مهم ترین و در عین حال پر ابهام ترین بخش های «قانون سکه در مهریه»، موضوع سقف ۱۱۰ سکه است. این عدد، بارها در محافل حقوقی و اجتماعی مطرح شده و گاهی به اشتباه، به عنوان سقف کلی مهریه برای مطالبه تلقی می شود. اما واقعیت چیز دیگری است.

طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، صرفاً برای «ضمانت اجرای کیفری (حبس مرد)» است. این یعنی اگر مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه باشد و مرد از پرداخت آن امتناع کند، و دادگاه نیز تمکن مالی او را احراز کند، مرد می تواند به دلیل عدم پرداخت مهریه بازداشت شود. این شرایط، برای مردان یک دغدغه جدی و برای زنان، اهرمی برای مطالبه حقوقشان است. اما باید به یاد داشت که این سقف، به معنای محدودیت در اصل مهریه ای که در عقدنامه قید شده نیست.

سقف ۱۱۰ سکه صرفاً برای ضمانت اجرای کیفری (حبس مرد) است و نه سقف کلی مهریه. اصل مهریه (هر مقداری که در عقدنامه قید شده) همچنان باقی و از طریق مدنی قابل وصول است.

به عبارت دیگر، اگر مهریه زنی در عقدنامه، مثلاً ۵۰۰ سکه باشد، او همچنان حق دریافت تمام ۵۰۰ سکه را دارد. اما اگر مرد توانایی پرداخت این مقدار را نداشته باشد و زن بخواهد مرد را بابت عدم پرداخت مهریه زندانی کند، این جنبه کیفری تنها تا سقف ۱۱۰ سکه قابل اعمال است. برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید به دادگاه مراجعه کرده و تمکن مالی مرد را اثبات کند. در اینجا، دیگر پای حبس در میان نیست و مطالبه مهریه صرفاً از طریق توقیف اموال و املاک مرد (در صورت وجود و عدم شمول مستثنیات دین) و به صورت مدنی پیگیری می شود. این تفاوت ظریف اما مهم، می تواند مسیر قانونی و سرنوشت پرونده های مهریه را به کلی تغییر دهد و درک آن، برای هر دو طرف حیاتی است.

گام به گام در مسیر مطالبه مهریه: از ثبت تا دادگاه

وقتی کار به مطالبه مهریه می رسد، زن دو مسیر اصلی را می تواند پیش بگیرد: از طریق اداره اجرای ثبت یا از طریق دادگاه خانواده. هر کدام از این مسیرها، ویژگی ها، مراحل و پیامدهای خاص خود را دارند که دانستن آن ها، در انتخاب بهترین راهکار بسیار مهم است.

1. مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت:
   • شرایط: این روش زمانی قابل استفاده است که سند ازدواج، یک سند رسمی باشد و در دفاتر ازدواج ثبت شده باشد.
   • مراحل: زن ابتدا به دفترخانه ازدواجی که عقد در آنجا ثبت شده مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه را می کند. پس از صدور اجرائیه، پرونده به اداره اجرای ثبت منتقل می شود. اداره ثبت، با ابلاغ اجرائیه به مرد، از او می خواهد که مهریه را پرداخت کند یا اموال خود را معرفی کند.
   • مزایا: این روش معمولاً سریع تر از دادگاه است، نیاز به دوندگی های طولانی قضایی ندارد و می تواند به سرعت منجر به توقیف اموال مشخص مرد شود. در این مسیر، احساس سرعت و قاطعیت بیشتری وجود دارد.
   • معایب: اداره ثبت فقط می تواند اموال مشخصی را که زن معرفی می کند توقیف کند. همچنین، برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، زن باید هزینه های اجرایی (نیم عشر دولتی) را بپردازد که می تواند مبلغ قابل توجهی باشد.
2. مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده:
   • مراحل: در این روش، زن باید با ارائه دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده مراجعه کند. دادگاه پس از بررسی پرونده و احراز حقانیت زن، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
   • مدارک لازم: کپی برابر اصل سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، و در صورت نیاز، مدارک مربوط به اموال مرد یا استشهادیه.
   • نقش وکیل: در این مسیر، حضور یک وکیل متخصص حقوق خانواده می تواند بسیار کارگشا باشد. وکیل می تواند زن را در جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست، شناسایی اموال مرد و پیگیری مراحل قضایی یاری دهد و راهنمایی های لازم را در طول این فرآیند پر استرس ارائه کند.

هنر توقیف اموال: شناسایی دارایی های زوج

پس از صدور اجرائیه یا حکم دادگاه، یکی از مهم ترین مراحل در مطالبه مهریه، شناسایی و توقیف اموال مرد است. این مرحله، اغلب برای زنان چالش برانگیز است، زیرا مرد ممکن است تلاش کند اموال خود را مخفی یا منتقل کند.

زن می تواند از طریق مراجع قانونی (اعم از اداره ثبت و دادگاه)، درخواست توقیف انواع اموال مرد را داشته باشد. این اموال شامل موارد زیر می شوند:

• املاک: زمین، خانه، آپارتمان و هر نوع مال غیرمنقول دیگر که به نام مرد ثبت شده باشد.
• خودرو: وسایل نقلیه موتوری مانند خودرو و موتورسیکلت.
• حساب های بانکی: موجودی حساب های جاری، پس انداز و سپرده های بانکی.
• حقوق و مزایا: بخشی از حقوق ماهانه مرد (معمولاً یک چهارم در صورت تأهل و یک سوم در صورت تجرد) قابل توقیف است.
• سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار.

اهمیت شناسایی دقیق اموال مرد در این مرحله، احساس قدرت و امیدواری را برای زن به ارمغان می آورد و می تواند روند مطالبه مهریه را به سرعت پیش ببرد.

اعسار و تقسیط مهریه: دریچه ای برای مدیریت مالی

تصور کنید مردی محکوم به پرداخت مهریه سنگینی شده، اما واقعاً توانایی مالی پرداخت یکجای آن را ندارد. در چنین شرایطی، قانون راهکاری به نام «اعسار» را پیش بینی کرده است. اعسار در واقع حالتی است که فرد به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به آن ها، قادر به پرداخت بدهی های خود نباشد. این موضوع در «قانون سکه در مهریه» نیز کاربرد فراوانی دارد.

ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی می گوید که اگر پرداخت مهریه برای زوج باعث «عسر و حرج» (مشقت شدید مالی) شود، دادگاه می تواند پس از بررسی شرایط مالی او، پرداخت را تقسیط کند یا در موارد خاص، تعدیل نماید.

چه کسانی می توانند درخواست اعسار دهند؟

هر مردی که به پرداخت مهریه محکوم شده و مدعی است توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. این حق، می تواند دریچه ای باشد برای رهایی از فشار سنگین بدهی و زندانی شدن.

روند اثبات اعسار در دادگاه

برای اثبات اعسار، مرد باید مدارکی را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهنده وضعیت مالی نامناسب اوست. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:

• لیست کامل اموال: مرد باید لیستی از تمام دارایی های منقول و غیرمنقول خود را به همراه ارزش آن ها ارائه دهد.
• مدارک درآمدی: فیش حقوقی، گواهی عدم اشتغال یا هر مدرکی که میزان درآمد او را نشان دهد.
• شهود: معمولاً شهادت دو نفر از افراد مطلع که از وضعیت مالی مرد آگاه هستند، برای اثبات اعسار لازم است.
• بررسی اموال: دادگاه می تواند از طریق استعلام از نهادهای مختلف (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی) وجود اموال دیگری به نام مرد را بررسی کند.

اگر دادگاه اعسار مرد را بپذیرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، مبلغی به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه یا دوره ای مشخص می شود که مرد باید بر اساس توان مالی خود، آن ها را پرداخت کند. این فرآیند، تلاش می کند تا میان حق زن برای دریافت مهریه و توانایی مرد برای پرداخت، تعادلی منطقی برقرار شود. تعیین پیش قسط و اقساط، معمولاً بر اساس درآمد، هزینه های زندگی و تعداد افراد تحت تکفل مرد صورت می گیرد تا فشار غیرقابل تحملی بر او وارد نشود.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه

اگر مرد پس از صدور حکم تقسیط، از پرداخت اقساط مهریه خودداری کند، زن می تواند با مراجعه به دادگاه، حکم جلب او را دریافت کند. در این صورت، مرد مجدداً با خطر بازداشت و زندانی شدن مواجه خواهد شد. این موضوع، نشان دهنده جدیت قانون در اجرای تعهدات حتی پس از تقسیط است.

اموال مستثنی از دین: آنچه از چنگال توقیف می رهد

در بحث «قانون سکه در مهریه» و توقیف اموال، مفهوم «اموال مستثنی از دین» از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اموال، دارایی هایی هستند که حتی در صورت بدهکاری فرد، قابل توقیف نبوده و برای ادامه زندگی حداقلی او ضروری تلقی می شوند. این قانون، تلاش دارد تا از فرد بدهکار در برابر فشارهای بیش از حد حمایت کند و حداقل های معیشتی او را تضمین نماید. لیست این اموال شامل موارد زیر است:

• منزل مسکونی: منزلی که عرفاً در شأن بدهکار و خانواده او باشد و برای سکونت ضروری باشد. البته، اگر مرد دارای چند خانه باشد، فقط یک خانه مشمول این قانون می شود.
• اثاثیه ضروری زندگی: وسایل و اثاثیه مورد نیاز و ضروری زندگی که عرفاً در شأن بدهکار و خانواده او باشد.
• ابزار و وسایل کار: وسایل و ابزاری که برای کسب درآمد و امرار معاش بدهکار ضروری است (مانند خودروی مخصوص رانندگان، ابزار کار یک صنعتگر).
• مبلغی که برای ادای دین ضروری است: مبلغی که برای پرداخت نفقه افراد تحت تکفل بدهکار و هزینه های ضروری زندگی او در مدت مشخص، لازم است.
• کتب و ابزار تحقیق: کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق.

درک این بخش از قانون، هم برای زن (تا بداند کدام اموال قابل توقیف نیستند) و هم برای مرد (تا از حقوق خود در این زمینه آگاه باشد) حیاتی است. این قوانین، بار دیگر نشان می دهند که چگونه قانون تلاش می کند تا با رعایت حداقل های انسانی، میان حقوق طرفین تعادلی برقرار کند.

پرده برداری از واقعیت: «قانون 14 سکه»؛ شایعات و حقایق

در این بخش، به یکی از داغ ترین و پربحث ترین موضوعات در حوزه مهریه می پردازیم: «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه». شایعات و اخبار ضد و نقیض پیرامون این موضوع، بسیاری از زوجین و خانواده ها را سردرگم کرده است. هدف ما در اینجا، شفاف سازی کامل و قاطع این ابهام بزرگ است.

آیا «قانون جدید مهریه 14 سکه» تصویب شده؟ شفاف سازی یک ابهام بزرگ

پاسخ قاطع و صریح این است: خیر! در حال حاضر و تا سال ۱۴۰۴، هیچ قانونی تحت عنوان «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» که سقف کلی مهریه را به ۱۴ سکه محدود کند، تصویب و لازم الاجرا نشده است. بسیاری از اخباری که در شبکه های اجتماعی یا حتی برخی رسانه ها منتشر می شود، مربوط به «طرح»هایی است که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی قرار دارند و هنوز مراحل قانونی لازم (تصویب در صحن علنی مجلس و تأیید شورای نگهبان) را طی نکرده اند.

این ابهام گسترده، عمدتاً به دلیل عدم تفکیک دقیق بین «طرح پیشنهادی»، «قانون» و «اجرای کیفری» مهریه ایجاد شده است. مردم این تصور را دارند که با شنیدن «۱۴ سکه»، دیگر نمی توانند مهریه ای بالاتر از این مقدار را در عقدنامه ثبت کنند یا مهریه های قبلی نیز به این سقف محدود می شوند، که هر دو تصور اشتباه است.

• طرح پیشنهادی: آنچه در مجلس مطرح شده، عمدتاً کاهش سقف «ضمانت اجرای کیفری (حبس مرد)» از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه است، نه کاهش اصل مهریه.
• مهریه مجهول: در برخی موارد خاص که مهریه در عقدنامه به صورت مبهم یا نامشخص قید شده باشد، ممکن است دادگاه مبلغی را به عنوان مهرالمثل یا مهرالمتعه تعیین کند که گاهی در برخی رویه ها، رقمی نزدیک به ۱۴ سکه را شامل می شود. این موضوع ارتباطی با یک قانون عمومی ۱۴ سکه ندارد.

این سردرگمی، دغدغه های زیادی را برای زوجین، به ویژه خانم ها که نگران از دست دادن حقوق خود هستند، ایجاد کرده است. اما باید تأکید کرد که تا این لحظه، مهریه هر میزانی که در عقدنامه به صورت قانونی ثبت شده باشد، همچنان معتبر و قابل مطالبه است.

منظور از 14 سکه در طرح پیشنهادی چیست؟ جداسازی مفاهیم

حال که دانستیم «قانون ۱۴ سکه» به آن شکلی که در افکار عمومی وجود دارد، تصویب نشده، این سوال پیش می آید که پس منظور از ۱۴ سکه چیست و چرا این عدد اینقدر مطرح می شود؟

در طرح پیشنهادی که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، محوریت اصلی بر «کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) مرد» متمرکز است. یعنی اگر این طرح به قانون تبدیل شود، مرد تنها تا سقف ۱۴ سکه با خطر زندانی شدن برای عدم پرداخت مهریه مواجه خواهد شد. این در حالی است که در حال حاضر، این سقف ۱۱۰ سکه است.

نکته بسیار مهم: این تغییر (در صورت تصویب) به معنای از بین رفتن حق زن برای مطالبه اصل مهریه نیست. مهریه هر میزانی که در عقدنامه قید شده باشد (مثلاً ۲۰۰ سکه یا ۵۰۰ سکه)، همچنان یک دین بر گردن مرد است و زن می تواند تمام آن را از طریق راه های مدنی (مانند توقیف اموال) مطالبه کند. تفاوت در این است که اگر مرد توانایی پرداخت مازاد بر ۱۴ سکه را نداشته باشد، دیگر بابت این مازاد زندانی نخواهد شد، بلکه باید ثابت شود که اموالی برای پرداخت دارد و از آن طریق، مهریه وصول می شود. این تفاوت، می تواند آرامش خاطری برای مردانی باشد که از بابت مهریه های سنگین، نگران حبس هستند، اما برای زن، پروسه وصول را به سمت شناسایی اموال و پیگیری های مدنی سوق می دهد.

آیا قانون 14 سکه به مهریه های قبلی سرایت می کند؟ دغدغه ای عمیق

یکی از بزرگترین نگرانی ها و پرسش های پرتکرار میان افراد، به ویژه آن هایی که سال هاست ازدواج کرده اند و مهریه هایی با اعداد بالاتر در عقدنامه شان ثبت شده، این است که «آیا طرح ۱۴ سکه (در صورت تصویب) به مهریه های قبلی عطف به ماسبق می شود؟» این دغدغه، کاملاً قابل درک است، زیرا سرنوشت مالی بسیاری از خانواده ها به آن گره خورده است.

در حقوق ایران، اصلی به نام «عدم عطف به ماسبق قوانین» وجود دارد. این اصل به این معناست که قوانین جدید، معمولاً بر گذشته تأثیر نمی گذارند و فقط نسبت به وقایع و روابطی که پس از تصویب و لازم الاجرا شدن آن ها اتفاق می افتد، اعمال می شوند. هدف از این اصل، حفظ ثبات حقوقی و امنیت در معاملات و قراردادهاست. مهریه نیز به عنوان یک قرارداد مالی که در زمان عقد بسته می شود، از این قاعده مستثنی نیست.

بنابراین، طبق این اصل، اگر «طرح ۱۴ سکه» (با هدف کاهش سقف حبس) به قانون تبدیل شود، به احتمال بسیار زیاد به مهریه هایی که قبل از تاریخ تصویب آن به صورت قانونی ثبت شده اند، سرایت نخواهد کرد. این یعنی مهریه های قبلی، همچنان بر اساس قوانین زمان خود (ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده با سقف ۱۱۰ سکه برای اجرای کیفری) قابل مطالبه و پیگیری خواهند بود. تنها استثناء زمانی است که خود قانون گذار صراحتاً در متن قانون جدید، به عطف به ماسبق شدن آن اشاره کند، که در مورد این طرح خاص، چنین اتفاقی بعید به نظر می رسد و معمولاً در راستای عدالت و حفظ حقوق مکتسبه، از آن پرهیز می شود. این موضوع، بسیاری از نگرانی ها را در مورد از بین رفتن حقوق زنان یا تغییر ناگهانی تعهدات مردان برطرف می کند.

بررسی مختصر طرح کاهش مهریه به 5 سکه: رویکردی دیگر

علاوه بر بحث ۱۴ سکه، گاهی در محافل حقوقی و خبری، از طرح های دیگری نیز سخن به میان می آید، از جمله «طرح کاهش مهریه به ۵ سکه». این طرح ها نیز با همان دغدغه ها و اهداف کلی، یعنی کاهش آمار زندانیان مهریه و ایجاد تعادل بیشتر در روابط خانوادگی، مطرح می شوند. اما باید تأکید کرد که این طرح ها نیز در مراحل اولیه بررسی قرار دارند و هنوز به قانون تبدیل نشده اند. به نظر می رسد این گونه پیشنهادها، بیشتر تلاشی برای یافتن راهکارهایی عملی در مواجهه با چالش های اقتصادی و اجتماعی مربوط به مهریه های سنگین است، اما تا زمانی که به مرحله تصویب و ابلاغ نرسند، نباید به عنوان قانون جاری تلقی شوند.

ابعاد مالیاتی و ملاحظات دیگر مهریه

بحث «قانون سکه در مهریه» تنها به مبلغ و نحوه مطالبه ختم نمی شود، بلکه ابعاد دیگری همچون مالیات و نحوه ثبت آن نیز دارد که درک این جنبه ها برای تمامی زوجین ضروری است.

مالیات بر مهریه در سال 1404: ابهامات و شفاف سازی

یکی از موضوعات جدید و پرابهام در سال های اخیر، بحث «مالیات بر مهریه» است که اخبار ضد و نقیضی پیرامون آن منتشر شده است. بسیاری از افراد تصور می کنند که مالیات بر مهریه در زمان عقد و در دفترخانه دریافت می شود، یا برای هر میزان مهریه باید مالیات پرداخت کرد. اما واقعیت کمی متفاوت است.

طبق مصوبات سازمان امور مالیاتی و بخشنامه های مربوطه، مهریه به خودی خود (در زمان عقد) مشمول مالیات نیست. مالیات بر مهریه، در واقع نوعی مالیات بر «نقل و انتقال دارایی» محسوب می شود و در شرایطی خاص و معمولاً برای مهریه های با مبالغ بالا، در زمان «وصول و دریافت» آن، از زوجه مطالبه می شود.

• چه کسی مسئول پرداخت مالیات است؟ مسئولیت پرداخت مالیات بر مهریه، بر عهده دریافت کننده آن، یعنی زوجه است. این منطق بر این پایه استوار است که کسی که منتفع می شود و دارایی را دریافت می کند، باید مالیات آن را بپردازد.
• معافیت های مالیاتی: معمولاً مهریه های تا یک سقف مشخص (مثلاً ۱۴ سکه، اگرچه این عدد می تواند متغیر باشد و باید به قوانین دقیق آن سال مراجعه کرد) از پرداخت مالیات معاف هستند. مالیات برای مهریه های بالاتر از این سقف و به صورت پلکانی محاسبه می شود.

این مالیات در زمان عقد در دفترخانه دریافت نمی شود، بلکه در زمان وصول و انتقال مهریه (مثلاً انتقال سند ملک به نام زن بابت مهریه)، مراحل مالیاتی آن پیگیری خواهد شد. پس، دغدغه پرداخت مالیات در لحظه عقد برای زوجین، در حال حاضر موضوعیت ندارد.

هزینه ثبت مهریه در دفاتر رسمی ازدواج

یکی از مراحل اساسی در ازدواج، ثبت رسمی آن در دفاتر اسناد رسمی ازدواج است که شامل ثبت مهریه نیز می شود. این ثبت، به مهریه رسمیت قانونی می بخشد و ضمانت اجرای آن را فراهم می کند. اما ثبت مهریه، مانند هر خدمت رسمی دیگری، هزینه هایی دارد.

تعرفه حق ثبت مهریه، معمولاً بر اساس مبلغ مهریه تعیین می شود و بخشی از هزینه های کلی ثبت ازدواج را شامل می شود. این مبلغ، درصدی از ارزش مهریه است که بر اساس بخشنامه های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سالانه به دفاتر ابلاغ می شود. زوجین در هنگام عقد، باید این هزینه ها را بپردازند. این حق ثبت، متفاوت از مالیات بر مهریه است و نباید با آن اشتباه گرفته شود.

مهریه در عقد دائم و موقت: تفاوت ها و الزامات

مفهوم مهریه، در هر دو نوع عقد دائم و موقت، جایگاه ویژه ای دارد، اما با تفاوت های اساسی در الزامات و پیامدهای حقوقی.

• عقد دائم: در عقد دائم، تعیین مهریه یک رکن اصلی نیست؛ یعنی حتی اگر در عقد دائم مهریه تعیین نشود، عقد صحیح است. در این صورت، اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، زن مستحق «مهرالمثل» خواهد بود. با این حال، عرفاً و برای حفظ پشتوانه زن، معمولاً مهریه در عقد دائم تعیین می شود و در سند ازدواج ثبت می گردد.
• عقد موقت (متعه): در عقد موقت، تعیین مهریه یک «رکن اساسی» و شرط صحت عقد است. به این معنا که اگر مهریه در عقد موقت تعیین نشود، آن عقد باطل خواهد بود. مهریه در عقد موقت باید مشخص، معین و دارای ارزش مالی باشد و با جاری شدن صیغه عقد، زن مالک تمام آن می شود و مرد مکلف به پرداخت آن است. ضمانت اجرای مهریه در عقد موقت نیز دقیقاً مانند عقد دائم است، با این تفاوت که در عقد موقت، زن حق مطالبه مهریه را حتی قبل از نزدیکی دارد.

این تفاوت ها، نشان می دهد که قانون گذار با نگاهی دقیق به ماهیت هر یک از انواع عقد، الزامات خاصی را برای مهریه در نظر گرفته است تا حقوق هر دو طرف به درستی حفظ شود.

جمع بندی و راهنمایی های کلیدی

سفر در پیچ و خم «قانون سکه در مهریه»، ما را با ابعاد مختلف این حق مالی و تعهد انسانی آشنا کرد. از تعاریف اولیه و انواع آن گرفته تا مسیرهای مطالبه، اعسار و تقسیط، و شفاف سازی شایعات پیرامون «قانون ۱۴ سکه»، تلاش شد تا تصویری روشن از این موضوع ارائه شود. اکنون زمان آن است که با دیدگاهی جامع، توصیه هایی کاربردی برای زوجین در مراحل مختلف زندگی مشترک ارائه دهیم.

توصیه هایی از جنس تجربه: برای یک تصمیم آگاهانه

در هر مرحله ای از زندگی مشترک، آگاهی از حقوق و تکالیف می تواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کند و به استحکام بنیان خانواده کمک کند. این توصیه ها، حاصل تجربه های فراوانی است که در پرونده های حقوقی مشاهده می شود.

برای زوجین در آستانه ازدواج: گام های هوشمندانه پیش از شروع

شروع یک زندگی مشترک، با شور و هیجان فراوان همراه است، اما نباید از تصمیمات مهمی که آینده شما را رقم می زنند، غافل شد.

• اهمیت تعیین مهریه معقول و متناسب با توان مالی: شاید مهم ترین توصیه، پرهیز از تعیین مهریه های نجومی و نامتناسب با توان مالی مرد است. تجربه نشان داده که مهریه بالا، نه تنها تضمین کننده خوشبختی نیست، بلکه می تواند به اهرم فشاری برای هر دو طرف تبدیل شود و زندگی را به کامشان تلخ کند. یک مهریه معقول، پشتوانه ای واقعی برای زن خواهد بود و مرد را نیز تحت فشار غیرقابل تحمل قرار نمی دهد.
• لزوم درک کامل تفاوت عندالمطالبه و عندالاستطاعه پیش از امضا: همانطور که بررسی کردیم، تفاوت بین این دو نوع مهریه، در نحوه و زمان مطالبه آن بسیار اساسی است. زوجین باید با آگاهی کامل از پیامدهای هر یک، تصمیم بگیرند که کدام نوع مهریه برای شرایط آن ها مناسب تر است. این انتخاب، نباید صرفاً بر اساس عرف یا فشار خانواده ها صورت گیرد.
• مشاوره حقوقی پیش از عقد: شاید بتوان گفت این گام، مهم ترین بخش در تصمیم گیری برای مهریه است. پیش از امضای هر سندی، مشورت با یک وکیل متخصص حقوق خانواده، می تواند شما را با تمام ابعاد قانونی، حقوقی و حتی پیامدهای آینده آشنا کند. وکیل می تواند کمک کند تا مهریه ای متناسب با شرایط و انتظارات هر دو طرف، با در نظر گرفتن آینده نگری، تعیین شود. این مشاوره، در واقع سرمایه گذاری برای آینده ای پایدار و عاری از چالش های حقوقی است.

برای زوجه (در مسیر مطالبه مهریه): چگونه حقوق خود را مؤثرتر دنبال کنیم؟

اگر کار به جایی رسید که یک زن ناچار به مطالبه مهریه خود شد، باید با آگاهی و استراتژی صحیح عمل کند تا حقوقش به درستی وصول شود.

• چگونه سریع تر و مؤثرتر مهریه خود را مطالبه کنم؟ (اهمیت شناسایی اموال): یکی از کلیدی ترین مراحل در مطالبه موفق مهریه، شناسایی دقیق اموال و دارایی های مرد است. هرچه زن اطلاعات دقیق تری از املاک، خودروها، حساب های بانکی و حتی حقوق همسر خود داشته باشد، روند توقیف و وصول مهریه سریع تر پیش خواهد رفت.
• نقش وکیل متخصص در تسریع روند: حضور یک وکیل متخصص، نه تنها می تواند در جمع آوری مدارک و تنظیم صحیح دادخواست یا اجرائیه کمک کند، بلکه با اشراف به رویه های قضایی و اداری، می تواند از اتلاف وقت و انرژی زن جلوگیری کرده و روند پرونده را به نحو چشمگیری تسریع بخشد. وکیل، مانند یک راه بلد در این مسیر پرفراز و نشیب، کنار زن خواهد بود.

برای زوج (در مدیریت پرداخت مهریه): راه حل های قانونی برای کاهش فشار

مردانی که محکوم به پرداخت مهریه هستند، نیز حقوق و راه حل های قانونی خاص خود را دارند که می تواند به آن ها در مدیریت این تعهد مالی کمک کند.

• چگونه از زندانی شدن به دلیل مهریه جلوگیری کنم؟: اصلی ترین راهکار، ارائه به موقع دادخواست اعسار از پرداخت مهریه است. با اثبات عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجا، مرد می تواند از دادگاه درخواست تقسیط مهریه را داشته باشد و از خطر حبس رهایی یابد. همچنین، آشنایی با اموال مستثنی از دین می تواند در حفظ حداقل های زندگی کمک کننده باشد.
• راهکارهای قانونی برای تعدیل یا تقسیط مهریه: حتی پس از صدور حکم تقسیط، اگر شرایط مالی مرد به شدت تغییر کند و توانایی پرداخت اقساط را نداشته باشد، می تواند مجدداً با ارائه دادخواست تعدیل، از دادگاه بخواهد تا میزان اقساط را با شرایط جدید مالی او منطبق سازد.
• اهمیت ارائه دادخواست اعسار به موقع: تأخیر در ارائه دادخواست اعسار، می تواند مرد را با حکم جلب و حبس مواجه کند. بنابراین، به محض مطالبه مهریه و در صورت عدم توانایی پرداخت یکجا، باید فوراً نسبت به تقدیم دادخواست اعسار اقدام کرد.

کلام آخر: آگاهی، ستون خانواده ای پایدار

در پایان این مسیر پر پیچ و خم، می توان گفت که «قانون سکه در مهریه»، با تمام جنبه های پیچیده اش، تلاشی برای برقراری عدالت و حفظ حقوق طرفین در چارچوب خانواده است. آنچه در میان تمام شایعات و ابهامات پابرجا می ماند، اهمیت آگاهی حقوقی و مشورت با وکلای متخصص است. نه ترس از «قانون ۱۴ سکه» که هنوز جنبه قانونی ندارد، و نه بی توجهی به «سقف ۱۱۰ سکه» برای حبس، نباید مانع از تصمیمات آگاهانه شوند.

بنیان خانواده، با تفاهم و مسئولیت پذیری مشترک هر دو طرف ساخته می شود. مهریه نیز، ابزاری است در خدمت این بنیان، نه عاملی برای تخریب آن. با درک صحیح قوانین، پرهیز از تصمیمات احساسی و مشورت با اهل فن، می توان به سمت زندگی مشترکی پایدار و عاری از دغدغه های حقوقی گام برداشت. امیدواریم این راهنما توانسته باشد نقش کوچکی در شفاف سازی این مسیر پیچیده و کمک به تصمیم گیری های آگاهانه شما ایفا کند.