آیا مهریه قسطی میشود؟ | راهنمای کامل شرایط، مراحل و نکات حقوقی تقسیط مهریه

بله، مهریه تحت شرایطی و با اثبات عدم توانایی مالی زوج (اعسار) قابل تقسیط است. این راهکار قانونی، به مردانی که توان پرداخت یکجای مهریه را ندارند، فرصت می دهد تا بدهی خود را به صورت اقساط منظم بپردازند و در عین حال، حق مالی زن نیز تضییع نشود.

مهریه، به عنوان یکی از حقوق مالی اصلی و مهم زن، از لحظه عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد. با این حال، در بسیاری از مواقع، پرداخت کامل و یکجای مهریه به دلیل بالا بودن مبلغ یا شرایط اقتصادی دشوار، برای مردان امکان پذیر نیست. همین چالش، زمینه را برای طرح مفهوم اعسار و تقسیط مهریه در نظام حقوقی ایران فراهم آورده است. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، ابعاد مختلف تقسیط مهریه را از شرایط قانونی و مراحل درخواست گرفته تا نکات کلیدی و پیامدهای آن، برای هر دو سوی ماجرا، یعنی زوج و زوجه، به تفصیل بررسی می کند. در این مسیر، تلاش می شود تا درک درستی از این فرآیند حقوقی پیچیده، با زبانی ساده و ملموس ارائه شود تا مخاطبان بتوانند با آگاهی بیشتری، تصمیم های حقوقی خود را اتخاذ کنند.

پاسخ صریح به سوال اصلی: آیا مهریه قسطی می شود؟

پاسخ قاطع به این پرسش مثبت است: بله، مهریه در نظام حقوقی ایران تحت شرایطی و با رعایت ضوابط خاصی قابل تقسیط است. این امکان به ویژه برای مردانی فراهم شده است که با مطالبه مهریه از سوی همسرشان مواجه شده اند، اما توان مالی پرداخت یکجای آن را ندارند. رکن اصلی در این فرآیند، اثبات "اعسار" (عدم توانایی مالی) از سوی زوج است. این بدان معناست که صرف ادعای ناتوانی مالی کفایت نمی کند و مرد باید در دادگاه، ناتوانی خود را از پرداخت یکجای مهریه به اثبات برساند.

مهریه ممکن است به دو صورت "عندالمطالبه" یا "عندالاستطاعه" تعیین شده باشد. در مهریه عندالمطالبه، زن هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. اگر مرد توان پرداخت یکجا را نداشته باشد، باید درخواست اعسار دهد تا دادگاه نسبت به تقسیط آن تصمیم بگیرد. اما در مهریه عندالاستطاعه، اساساً مطالبه مهریه منوط به اثبات توانایی مالی مرد از سوی زن است. با این حال، حتی در این نوع مهریه نیز، اگر زن توانایی مالی مرد را اثبات کند و مرد باز هم از پرداخت آن عاجز باشد، امکان درخواست اعسار و تقسیط وجود دارد.

در قوانین جدید مهریه، به ویژه در مورد مبالغ بالای ۱۱۰ سکه بهار آزادی، شرایط ویژه ای در نظر گرفته شده است. تا سقف ۱۱۰ سکه، مرد مکلف به پرداخت مهریه است و در صورت عدم توانایی، جلب او امکان پذیر خواهد بود. اما برای مبالغ بیش از ۱۱۰ سکه، ابتدا تمکن مالی مرد توسط دادگاه بررسی می شود و در صورتی که تمکن مالی برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه وجود نداشته باشد، جلب او برای مبالغ بالاتر امکان پذیر نیست. این شرایط بر فرآیند تقسیط مهریه نیز تأثیرگذار است و دادگاه در تعیین پیش قسط و اقساط، این محدودیت ها را در نظر می گیرد.

شرایط قانونی و کلیات تقسیط مهریه

تقسیط مهریه یک فرآیند حقوقی دقیق است که تنها در صورت احراز شرایط خاص قانونی امکان پذیر می شود. این شرایط عمدتاً بر پایه مفهوم "اعسار" و توانایی اثبات آن توسط زوج استوار است.

مفهوم حقوقی اعسار از پرداخت مهریه و مستثنیات دین

اعسار در لغت به معنای "تنگدستی" است و در اصطلاح حقوقی، به معنای ناتوانی فرد از پرداخت دیون خود به دلیل نداشتن دارایی کافی یا عدم دسترسی به آن تعریف می شود. فردی که معسر شناخته می شود، به کسی گفته می شود که به جز "مستثنیات دین"، هیچ مال یا دارایی دیگری برای پرداخت بدهی های خود در اختیار ندارد یا اموالش به قدری نیست که بتواند دیونش را یکجا پرداخت کند. مستثنیات دین، اموالی هستند که قانون گذار برای تأمین حداقل معیشت بدهکار و افراد تحت تکفل او، آنها را از توقیف برای پرداخت بدهی ها مستثنی کرده است. این موارد به صراحت در ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ذکر شده اند. آشنایی با این موارد برای هر دو طرف، هم زن و هم مرد، بسیار مهم است تا بدانند چه اموالی در فرآیند مطالبه و تقسیط مهریه، قابل توقیف یا غیرقابل توقیف هستند.

مستثنیات دین صرفاً شامل موارد زیر است: منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد؛ اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است؛ آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود؛ کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها؛ وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است؛ تلفن مورد نیاز مدیون؛ مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

این بدان معناست که اگر مردی، به جز موارد فوق، مال دیگری نداشته باشد، معسر تلقی می شود و دادگاه می تواند حکم به تقسیط مهریه او صادر کند. البته باید توجه داشت که مواردی مانند اتومبیل، اگر برای امرار معاش ضروری نباشد، جزو مستثنیات دین به حساب نمی آید.

اثبات اعسار در دادگاه

بار اثبات اعسار همواره بر عهده زوج (مرد) است. این یعنی مرد باید مدارک و شواهد کافی را به دادگاه ارائه دهد تا ناتوانی خود را از پرداخت یکجای مهریه به اثبات برساند. از جمله مهم ترین مدارک و شواهدی که می تواند در این زمینه کمک کننده باشد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استشهاد محلی: گواهی کتبی از حداقل چهار نفر شاهد که از وضعیت مالی مرد آگاه هستند و می توانند عدم توانایی او را تأیید کنند.
• لیست کامل اموال و دارایی ها: شامل تمام اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی، سهام، خودرو و هر آنچه مرد مالک آن است یا از آن درآمد دارد.
• فیش های حقوقی و مدارک شغلی: برای کارمندان و کارگران، این مدارک می تواند گواه بر میزان درآمد ماهانه باشد.
• اظهارنامه مالیاتی: برای مشاغل آزاد و کسبه.
• گواهی های مربوط به بدهی های قانونی دیگر: مانند اقساط بانکی، نفقه فرزندان از ازدواج های قبلی و…

نقش شهادت شهود در اثبات اعسار بسیار حیاتی است. شهود باید افرادی باشند که اطلاعات کافی و مستقیمی از وضعیت مالی و معیشتی مرد دارند و می توانند در دادگاه شهادت دهند. دادگاه نیز با تحقیق از این شهود و بررسی دقیق مدارک، در مورد اعسار مرد تصمیم گیری می کند.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در قسط بندی

در عمل، تفاوت چندانی در فرآیند درخواست اعسار و تقسیط بین این دو نوع مهریه وجود ندارد، زیرا در هر دو حالت، اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار دهد. با این حال، در مهریه عندالاستطاعه، ممکن است اثبات توانایی مرد ابتدا بر عهده زن باشد، اما پس از اثبات و مطالبه، اگر مرد مدعی اعسار شد، باز هم بار اثبات ناتوانی بر دوش او خواهد بود. در مهریه عندالمطالبه، زن بلافاصله پس از عقد می تواند مهریه را مطالبه کند و اگر مرد توان پرداخت نداشت، باید دادخواست اعسار تقدیم کند. در هر دو حالت، رسیدگی دادگاه به اعسار و تقسیط، با بررسی وضعیت مالی مرد انجام می شود.

مراحل گام به گام درخواست و صدور حکم تقسیط مهریه

فرآیند تقسیط مهریه شامل چندین گام قانونی است که هم زن و هم مرد باید از آنها آگاه باشند. این مراحل با مطالبه مهریه توسط زوجه آغاز و با صدور حکم تقسیط یا رد اعسار به پایان می رسد.

گام ۱: مطالبه مهریه توسط زوجه

زوجه برای مطالبه مهریه خود، دو مسیر قانونی اصلی پیش رو دارد:

1. از طریق اداره اجرای ثبت: اگر سند ازدواج رسمی باشد، زن می تواند به دفترخانه محل ثبت عقد مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را نماید. اداره ثبت، اجراییه ای را صادر و به زوج ابلاغ می کند. پس از ابلاغ اجراییه، زوج ۱۰ روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا اموال خود را معرفی نماید. در صورت عدم پرداخت یا معرفی مال کافی، زن می تواند درخواست توقیف اموال مرد را از طریق اداره ثبت کند.
2. از طریق دادگاه خانواده: زن می تواند با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده، این حق مالی خود را پیگیری کند. در این روش، دادگاه پس از بررسی پرونده و احراز صحت ادعای زن، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.

هر یک از این دو مسیر، با توجه به شرایط و ترجیحات زن، می تواند انتخاب شود و در نهایت، به صدور حکم یا اجراییه ای برای مطالبه مهریه منجر خواهد شد.

گام ۲: تقدیم دادخواست اعسار از سوی زوج

پس از آنکه حکم قطعی پرداخت مهریه صادر یا اجراییه ثبت ابلاغ شد، مردی که توان پرداخت یکجای مهریه را ندارد، باید فوراً اقدام به تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به دادگاه کند. نکته بسیار مهم در این مرحله، رعایت مهلت قانونی است:

• زوج، ۳۰ روز پس از ابلاغ اجراییه اداره ثبت یا رأی قطعی دادگاه، فرصت دارد تا دادخواست اعسار خود را تقدیم دادگاه نماید.

رعایت این مهلت برای جلوگیری از جلب زوج اهمیت حیاتی دارد. اگر دادخواست اعسار در مهلت مقرر تقدیم شود، تا زمان رسیدگی و تعیین تکلیف نهایی، امکان جلب مرد برای مهریه وجود نخواهد داشت. دادخواست اعسار باید به دقت تنظیم شود و شامل دلایل و مستندات کافی برای اثبات عدم توانایی مالی مرد باشد. این دادخواست معمولاً به همراه لیست اموال و شهادت شهود ارائه می شود.

گام ۳: رسیدگی دادگاه به دادخواست اعسار

پس از تقدیم دادخواست اعسار، دادگاه جلسه ای برای رسیدگی تشکیل می دهد. در این جلسه:

• دادگاه به تحقیق از شهود معرفی شده توسط زوج می پردازد تا از صحت ادعای اعسار اطمینان حاصل کند.
• مدارک و مستندات مالی ارائه شده توسط زوج، از جمله لیست اموال، فیش های حقوقی و گواهی های بدهی، به دقت بررسی می شود.
• گاه ممکن است دادگاه از مراجع ذی ربط (مانند اداره ثبت اسناد، بانک ها، اداره دارایی) استعلاماتی در مورد اموال و دارایی های مرد به عمل آورد.

دادگاه با در نظر گرفتن تمامی این عوامل و همچنین بررسی وضعیت معیشتی و تعداد افراد تحت تکفل زوج، توان مالی او را برای پرداخت مهریه محاسبه می کند و بر اساس آن، تصمیم نهایی را اتخاذ می کند.

گام ۴: صدور حکم تقسیط مهریه

در نهایت، اگر دادگاه اعسار زوج را محرز تشخیص دهد، حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد. در این حکم، میزان پیش قسطی که مرد باید به صورت نقدی پرداخت کند و همچنین مبلغ و زمان بندی اقساط ماهانه یا دوره ای مشخص می شود. این حکم برای هر دو طرف الزام آور است و هرگونه تخطی از آن، پیامدهای قانونی خواهد داشت. به عنوان مثال، عدم پرداخت به موقع اقساط می تواند منجر به جلب مجدد زوج شود.

تعیین میزان پیش قسط و اقساط مهریه (چه عواملی مؤثر است؟)

تعیین میزان پیش قسط و اقساط مهریه یک فرآیند کاملاً قضایی است که به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان برای همه پرونده ها یک فرمول ثابت ارائه داد. دادگاه با بررسی دقیق شرایط زوج، سعی می کند عددی را تعیین کند که هم برای زوجه منطقی باشد و هم برای زوج قابل پرداخت.

عوامل مؤثر بر تعیین اقساط

قضات برای تعیین مبلغ پیش قسط و اقساط ماهانه یا دوره ای مهریه، به نکات زیر توجه ویژه ای دارند:

• درآمد ماهانه زوج: مهم ترین عامل، میزان درآمد ثابت یا متغیر مرد است. فیش حقوقی، گردش حساب بانکی، یا اظهارنامه مالیاتی می تواند در این زمینه کمک کننده باشد.
• شغل و وضعیت اشتغال: نوع شغل، پایداری آن و میزان درآمد حاصل از آن، تأثیر مستقیمی بر تعیین اقساط دارد.
• تعداد افراد تحت تکفل: اگر مرد فرزند یا افراد دیگری تحت تکفل خود داشته باشد، این موضوع در کاهش توان پرداخت او تأثیرگذار خواهد بود.
• وضعیت مسکن: داشتن یا نداشتن منزل مسکونی شخصی و میزان اجاره بها (در صورت استیجاری بودن) نیز در محاسبه توان مالی لحاظ می شود.
• وضعیت تاهل مجدد: اگر مرد مجدداً ازدواج کرده باشد، تعهدات مالی جدید او (مانند نفقه همسر دوم) نیز می تواند در تصمیم گیری دادگاه مؤثر باشد.
• بدهی های قانونی دیگر: اقساط بانکی، مهریه یا نفقه فرزندان از ازدواج های قبلی که به صورت قانونی بر عهده مرد است، نیز مد نظر قرار می گیرد.

دادگاه سعی می کند با ایجاد یک توازن، مبلغی را تعیین کند که معقول و عادلانه باشد.

حداقل پیش قسط مهریه

در مورد حداقل پیش قسط مهریه، رویه واحد و قانون مشخصی وجود ندارد و این مورد کاملاً به نظر قاضی و شرایط خاص هر پرونده بستگی دارد. با این حال، تجربیات قضایی و آرای صادر شده نشان می دهد که غالباً بین ۳ تا ۱۰ سکه به عنوان پیش قسط مهریه در نظر گرفته می شود. این مبلغ می تواند کمتر یا بیشتر باشد، به طوری که در برخی موارد، حتی یک سکه نیز به عنوان پیش قسط تعیین شده است، اما این موضوع نادر و بسیار وابسته به شرایط خاص و حاد مرد است.

آیا مهریه سالی یک سکه می شود؟

این یکی از سوالات رایج در زمینه تقسیط مهریه است. در پاسخ باید گفت که بله، امکان تعیین اقساط به صورت سالی یک سکه یا حتی کمتر وجود دارد، اما این موضوع قطعی نیست و به شدت به نظر قاضی پرونده و وضعیت مالی بسیار دشوار مرد بستگی دارد. آرای قضایی متعددی در این زمینه صادر شده که مهریه را به صورت سالی یک سکه یا مبالغ بسیار کم تقسیط کرده اند، اما این احکام عموماً در شرایطی صادر شده اند که مرد توان مالی بسیار محدودی داشته و اثبات اعسار او به شکل کاملی صورت گرفته است. بنابراین، نمی توان به صورت کلی انتظار داشت که مهریه حتماً به این شکل تقسیط شود و این موضوع کاملاً به بررسی دقیق دادگاه از اوضاع و احوال زوج بازمی گردد.

قسط بندی مهریه در سناریوهای خاص

شرایط شغلی و زندگی زوج می تواند در نحوه و میزان تقسیط مهریه تأثیرگذار باشد. دادگاه ها در این موارد، با توجه به وضعیت خاص هر فرد، تصمیم گیری می کنند.

قسط بندی مهریه برای کارمندان دولت و بخش خصوصی

برای کارمندان دولت یا بخش خصوصی، فرآیند اثبات درآمد و به تبع آن، تعیین اقساط مهریه، معمولاً شفاف تر است. دادگاه با استعلام از اداره یا شرکت محل کار زوج، از میزان حقوق و مزایای دریافتی او مطلع می شود. بر اساس ماده ۴۹ قانون احکام مدنی، بخشی از حقوق کارمندان (با رعایت سقف های قانونی و کسر کسورات مربوط به افراد تحت تکفل) قابل کسر و واریز به حساب زوجه برای پرداخت مهریه است. این کسر از حقوق، معمولاً با درصد مشخصی انجام می شود که معمولاً یک چهارم حقوق را شامل می شود، مگر اینکه زوج دارای افراد تحت تکفل باشد که در این صورت این میزان کاهش می یابد.

قسط بندی مهریه برای کارگران و مشاغل آزاد

اثبات درآمد برای کارگران و به ویژه صاحبان مشاغل آزاد، ممکن است چالش برانگیزتر باشد. برای کارگران، دادگاه می تواند از کارگاه یا کارفرمای محل کار استعلام بگیرد. اما برای مشاغل آزاد، اثبات درآمد و دارایی نیاز به ارائه مدارکی مانند اظهارنامه های مالیاتی، گردش حساب بانکی، فاکتورهای فروش و شهادت شهود آگاه به وضعیت مالی مرد دارد. دادگاه با تجمیع این شواهد، سعی در تخمین دقیق توان مالی زوج و تعیین اقساط می کند.

قسط بندی مهریه برای مرد بیکار

بیکاری مرد، مانعی برای تقسیط مهریه نیست، اما می تواند در میزان اقساط تأثیر بسزایی داشته باشد. اگر مردی بیکار باشد و هیچ منبع درآمدی نداشته باشد، دادگاه همچنان او را مکلف به پرداخت مهریه می داند. در چنین شرایطی، ممکن است پیش قسط مهریه به حداقل خود (مثلاً یک یا دو سکه) کاهش یابد و اقساط ماهانه نیز با مبلغ بسیار کمی تعیین شود، به طوری که حتی ممکن است به سالی یک سکه هم برسد. رویکرد دادگاه ها در این موارد، این است که مرد باید تلاش خود را برای کسب درآمد و پرداخت بدهی خود به کار گیرد و صرف بیکاری، او را از تعهد پرداخت معاف نمی کند.

قسط بندی مهریه در طلاق از طرف مرد

هنگامی که مرد به صورت یک طرفه درخواست طلاق می دهد، دادگاه خانواده قبل از صدور حکم طلاق، تمامی تکالیف مالی مرد از جمله مهریه، نفقه و اجرت المثل را تعیین می کند. برای ثبت رسمی طلاق، مرد موظف است این تعهدات مالی را انجام دهد. اگر مرد توان پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار داده و مهریه را تقسیط کند. در این صورت، حکم طلاق مشروط به پرداخت پیش قسط و تضمین اقساط آینده خواهد بود.

قسط بندی مهریه در طلاق توافقی

در طلاق توافقی، زوجین با یکدیگر در مورد تمامی مسائل مربوط به پایان زندگی مشترک، از جمله نحوه پرداخت مهریه، به توافق می رسند. این توافق می تواند شامل بخشش قسمتی از مهریه توسط زن، یا توافق بر سر نحوه پرداخت اقساطی آن باشد. اصل بر آزادی اراده طرفین است و هر آنچه مورد توافق قرار گیرد، ملاک عمل خواهد بود. این امکان به زوجین می دهد که با انعطاف پذیری بیشتر، شرایطی را فراهم آورند که برای هر دو طرف قابل قبول باشد و از درگیر شدن در فرآیندهای طولانی دادگاهی جلوگیری کند.

قسط بندی مهریه بعد از فوت شوهر

مهریه به عنوان یک دین بر ذمه مرد، پس از فوت او نیز باقی می ماند. در این شرایط، مهریه باید از "ماترک" (اموال به جای مانده از متوفی) پرداخت شود. وراث، قبل از تقسیم ارث، مکلف به پرداخت دیون متوفی، از جمله مهریه هستند. نکته مهم این است که وراث خود وظیفه ای در قبال پرداخت مهریه ندارند و تنها مهریه از سهم الارث متوفی پرداخت می شود. اگر مرد متوفی هیچ ماترکی نداشته باشد، عملاً پرداخت مهریه امکان پذیر نخواهد بود.

نکات مهم حقوقی و پیامدهای تقسیط مهریه

فرآیند تقسیط مهریه ابعاد حقوقی و پیامدهای مهمی برای هر دو طرف دعوا دارد که آشنایی با آنها برای مدیریت صحیح پرونده ضروری است.

تقسیط مهریه و حق حبس زوجه

یکی از مسائل مهم حقوقی در مورد مهریه، ارتباط تقسیط آن با "حق حبس" زوجه است. حق حبس به زن این اجازه را می دهد که تا زمانی که مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده، از ایفای وظایف زناشویی خود امتناع کند. سوال اینجاست که آیا با تقسیط مهریه، حق حبس زوجه از بین می رود؟

بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۷۰۸ مورخ ۱۳۸۷/۰۵/۲۲ هیات عمومی دیوان عالی کشور، صدور حکم تقسیط مهریه که صرفاً ناشی از عسر و حرج زوج در پرداخت یکجای مهریه است، مسقط حق حبس زوجه نیست. این بدان معناست که حتی با تقسیط مهریه، تا زمانی که تمام مهریه پرداخت نشده باشد، زن همچنان می تواند از حق حبس خود استفاده کند، مگر اینکه خودش به صراحت از این حق دست بکشد. این رأی از این جهت اهمیت دارد که تاکید می کند حق حبس و اعسار دو مقوله جداگانه هستند و ناتوانی مرد از پرداخت، نباید به حق زن در برخورداری از مهریه کامل خدشه وارد کند.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه

حکم تقسیط مهریه، یک حکم قضایی لازم الاجرا است و عدم رعایت آن می تواند پیامدهای جدی برای زوج داشته باشد. در صورتی که مرد اقساط تعیین شده مهریه را به موقع واریز نکند، زوجه می تواند از طریق دادگاه یا اداره ثبت، مجدداً پیگیری قانونی کند. این پیگیری می تواند منجر به موارد زیر شود:

• جلب زوج: در صورت عدم پرداخت اقساط و اثبات آن، زوجه می تواند درخواست جلب زوج را به دلیل عدم ایفای تعهدات مالی به دادگاه ارائه دهد.
• توقیف اموال: زن می تواند مجدداً درخواست توقیف اموال مرد (به جز مستثنیات دین) را برای وصول اقساط معوقه و باقیمانده مهریه ارائه دهد.
• اعمال مجدد اقدامات اجرایی: تمامی اقدامات اجرایی که قبل از تقسیط به دلیل اعسار متوقف شده بودند، می توانند دوباره از سر گرفته شوند.

نحوه اعتراض به حکم قسط بندی مهریه

هم زن و هم مرد می توانند به حکم صادر شده در مورد تقسیط مهریه اعتراض کنند، مشروط بر اینکه دلایل و مستندات کافی برای اعتراض خود داشته باشند:

• اعتراض زن (زوجه): اگر زوجه معتقد باشد که میزان اقساط تعیین شده بسیار کم است و مرد توانایی مالی بیشتری برای پرداخت دارد، می تواند با ارائه مدارک جدید (مانند معرفی اموال مخفی شده، افزایش درآمد مرد، یا شهادت شهود) به حکم اعتراض کند.
• اعتراض مرد (زوج): اگر زوج معتقد باشد که میزان اقساط تعیین شده برای او بالا است و توان پرداخت آن را ندارد، می تواند با اثبات کاهش درآمد، افزایش هزینه ها یا بروز مشکلات مالی جدید، درخواست تعدیل یا اعتراض به حکم را ارائه دهد.

مهلت اعتراض به حکم تقسیط مهریه معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی است و مرجع رسیدگی به این اعتراض، دادگاه تجدیدنظر استان است. پس از رسیدگی در مرحله تجدیدنظر، رأی قطعی صادر می شود.

امکان تعدیل اقساط

زندگی افراد همیشه یکسان نمی ماند و ممکن است وضعیت مالی زوج تغییر کند. در صورت تغییر اساسی در وضعیت مالی زوج، چه به سمت بهبود و چه به سمت دشوارتر شدن، امکان درخواست "تعدیل اقساط" وجود دارد. اگر درآمد مرد افزایش یابد، زوجه می تواند با ارائه دادخواست، تقاضای افزایش میزان اقساط را داشته باشد. برعکس، اگر درآمد مرد به شدت کاهش یابد یا هزینه های ضروری او افزایش یابد، مرد می تواند با ارائه دادخواست، تقاضای کاهش میزان اقساط را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه با بررسی مجدد شرایط، در مورد تعدیل اقساط تصمیم گیری خواهد کرد.

سوالات متداول

آیا مهریه عندالمطالبه بدون اعسار قسطی می شود؟

خیر، مهریه عندالمطالبه اصولاً به صورت یکجا قابل مطالبه است. قسط بندی آن تنها در صورتی امکان پذیر است که مرد درخواست اعسار از پرداخت یکجای مهریه را به دادگاه ارائه دهد و دادگاه نیز اعسار او را احراز کند.

چقدر طول می کشد تا حکم قسط بندی مهریه صادر شود؟

مدت زمان صدور حکم قسط بندی مهریه به عوامل متعددی از جمله حجم کاری دادگاه، تعداد جلسات رسیدگی، نیاز به تحقیقات و استعلامات، و همچنین ارائه به موقع مدارک توسط طرفین بستگی دارد. این فرآیند می تواند از چند ماه تا حتی یک سال به طول انجامد.

آیا می توان همزمان با درخواست طلاق، تقسیط مهریه را هم درخواست کرد؟

بله، در بسیاری از پرونده های طلاق، به ویژه طلاق از طرف زوج، مرد همزمان با ارائه دادخواست طلاق، درخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن را نیز مطرح می کند تا روند رسیدگی به هر دو موضوع به صورت موازی پیش برود.

آیا مهریه را می توان از طریق اداره ثبت قسط بندی کرد؟

خیر، اداره ثبت صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار و تقسیط مهریه را ندارد. فرآیند قسط بندی مهریه تنها از طریق دادگاه خانواده و با تقدیم دادخواست اعسار توسط زوج امکان پذیر است.

اگر مرد اموالی به نام خود نداشته باشد، آیا باز هم مهریه قسطی می شود؟

بله، حتی اگر مرد هیچ مال منقول یا غیرمنقولی به نام خود نداشته باشد (به جز مستثنیات دین)، دادگاه او را معسر تلقی کرده و مهریه را با توجه به حداقل توانایی او برای کسب درآمد، به صورت اقساط بسیار کم (مانند سالی یک سکه) تقسیط می کند. مرد در هر صورت مکلف به پرداخت مهریه است.

آیا زن می تواند با بخشش قسمتی از مهریه، آن را قسطی کند؟

بله، در صورتی که زن رضایت داشته باشد، می تواند بخشی از مهریه خود را ببخشد و برای مابقی مهریه، با مرد توافق کند که به صورت اقساطی پرداخت شود. این توافق معمولاً در قالب "صلح نامه" یا "اقرارنامه" در دفترخانه اسناد رسمی ثبت می شود و یا در دادگاه در قالب طلاق توافقی یا سازش صورت می گیرد.

نتیجه گیری

تقسیط مهریه، راهکاری قانونی و حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به مردان در شرایط اعسار و ناتوانی از پرداخت یکجای مهریه، فرصت می دهد تا بدهی خود را به صورت اقساطی بپردازند و از تبعات قانونی عدم پرداخت مصون بمانند. این فرآیند که بر پایه اثبات اعسار از سوی زوج استوار است، ابعاد گوناگونی دارد که از چگونگی مطالبه مهریه توسط زوجه آغاز شده و تا مراحل پیچیده رسیدگی دادگاه به دادخواست اعسار، تعیین میزان پیش قسط و اقساط و حتی امکان تعدیل آنها ادامه می یابد.

آگاهی از حقوق و تکالیف مربوط به مهریه و فرآیند تقسیط، نه تنها برای زوجین، بلکه برای تمامی علاقه مندان به مسائل حقوقی خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است. همانطور که در این مقاله اشاره شد، عواملی چون نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، وضعیت مالی و شغلی زوج، و حتی تغییرات آتی در درآمد او، می تواند بر نتیجه و نحوه اجرای حکم تقسیط تأثیرگذار باشد. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و ظرافت های خاص هر پرونده، توصیه می شود که در مواجهه با مسائل مربوط به مهریه و تقسیط آن، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی وکلا و کارشناسان مجرب بهره مند شوید. دریافت راهنمایی های دقیق و متناسب با شرایط فردی، می تواند به حفظ حقوق طرفین و پیمودن هرچه هموارتر این مسیر قانونی کمک شایانی نماید.