واکنش جمشید مشایخی، علی حاتمی و بهمن فرمان آرا به احضار هنرمندان به دادگاه انقلاب در بهار 59/ از شجریان تا کرم رضایی برای پاره ای توضیحات احضار شدند

به گزارش خبرگزاری هانسی، در روزهای آخر فروردین ماه 1359 گروهی از هنرپیشگان سینما و تلویزیون، کارگردانان و خوانندگان از جمله زری خوشکام، پریسا، ایرن، رضا کرم رضایی، سیاوش [محمدرضا شجریان] و… جهت پاره ای توضیحات به دادگاه انقلاب احضار شدند. در اعتراض به این اقدام جمشید مشایخی سرپرست وقت اداره ی تیاتر با تقریر نامه ای سرگشاده خطاب به حسن حبیبی وزیر وقت فرهنگ و آموزش عالی از سمت خود استعفا کرد. متن نامه ی او که روز 31 فروردین 59 در روزنامه های کیهان و اطلاعات منتشر شد به این شرح بود:

جناب آقای حسن حبیبی وزیر فرهنگ و آموزش عالی:

پیروز احضار گروهی از هنرمندان به دادگاه انقلاب اوین، این جانب جمشید مشایخی که بعد از انقلاب راستین ملت ایران از طرف مقامات مسیول مملکتی به سرپرستی اداره ی برنامه های تیاتر وزارت فرهنگ و آموزش عالی انتخاب شده ام، معتقدم احضار هنرمندانی چون رضا کرم رضایی کارگردان این اداره، آقای سیاوش [محمدرضا] شجریان و خانم پریسا توهین به هنر، هنرمندان و دوست داران هنر می باشد. لذا به نشانه ی اعتراض به این عمل ضد انقلابی از سمت خود استعفا می دهم.

اعتراض سندیکای کارگردانان

در همین ایام زمزمه ی مصادره ی سینماها نیز به گوش می رسید تا جایی که محمدعلی نجفی سرپرست مرکز سینمایی کشور نیز در واکنش به این مسیله و نیز مصایب پیش آمده برای جامعه ی هنری استعفا کرد. به دنبال استعفای محمدعلی نجفی سرپرست مرکز سینمایی کشور و جمشید مشایخی رییس اداره ی تیاتر و زمزمه ی مصادره شدن سینماها اعضای سندیکای کارگردانان از جمله مسعود کیمیایی، بهمن فرمان آرا، عباس شباویز، عباس جوانمرد، علی حاتمی، حمید سمندریان، امیر قادری، محمدعلی نجفی، رضا کرم رضایی و شماری دیگر از دست اندرکاران جلسه ای تشکیل دادند و اعتراض خود را نسبت به عمل دادسرای انقلاب مبنی بر احضار پی درپی هنرمندان اظهار داشتند. آن ها طی قطع نامه ای تاکید کردند که از آن پس به احضاریه توجه نمی کنند و در دادگاه انقلاب حضور نخواهند یافت.

متن این قطع نامه که در مجله ی «جوانان امروز» به تاریخ 8 اردیبهشت 1359 منتشر شد به این شرح بود:

پیرو اطلاعیه های دادستانی انقلاب در مورد فعالیت های فعالین جامعه ی هنری کشور

به این وسیله به اعضای سندیکای کارگردانان اعلام می شود جز این سندیکا در مورد فعالیت های هنری، صلاحیت رسیدگی ندارد و سندیکا تنها مرجع ذی صلاح درباره ی مسایل مربوط می باشد.

در این جلسه که با حضور جمعی از خبرنگاران تشکیل شد، بهمن فرمان آرا، علی حاتمی، محمدعلی نجفی و… در اعتراض به شیوه ی در پیش گرفته شده در دادگاه انقلاب نسبت به احضار هنرمندان سخنانی را ایراد کردند که بخش هایی از آن را به نقل از جوانان امروز (8 اردیبهشت 59) در پی می خوانید:

بهمن فرمان آرا: دستگاه هایی که هیچ نوع صلاحیتی ندارند قیم ما شده اند

مدت هاست مردم می گویند لیست ساواکی ها را منتشر کنید، کسی گوش نمی کند ولی ناگهان کتابی منتشر می شود و دولت می گوید چون نمی خواستیم نام عده ای لکه دار شود و زندگی شان به خطر افتد از این کار خودداری نمودیم. ولی در مورد کسانی که یک عمر در کار فرهنگی تلاش کردند اعلام می کنند به نام فحشا مراجعه کنید و خیلی موارد دیگر.

نیکاراگویه که پس از یک سال که از انقلابش می گذرد فیلم هایی روانه ی بازار نمود که موفق به اخذ جایزه گردید ولی ما در این مدت چه کردیم؟! دستگاه هایی که هیچ نوع صلاحیتی ندارند قیم ما شده اند، حکمی صادر می شود که سینماها باید به دست یک مرکز مورد اعتماد سپرده شود! چه کسی تشخیص می دهد دستگاه تازه که می خواهد سینماها را اداره کند صاحب صلاحیت است.

چرا به خود ما مراجعه نمی شود و با چاپ اسامی در روزنامه ها چه چیز را می خواهند ثابت کنند؟!

علی حاتمی: اجازه ندادم همسرم به دادگاه برود

عقیده دارند سینما باید دانشگاه بشود ولی وقتی با دانشگاه چنین می شود تکلیف سینما روشن است. من نمی توانم سینما را کنار بگذارم و آن ها هم که نیستند از کار کنار نرفته اند مگر می شود نفس کشیدن را کنار گذاشت.

این جانب در جواب احضاریه ی دادگاه انقلاب که همسرم زری خوشکام را خواسته اند به فرموده ی اسلام که اجازه نداده زنی بدون اجازه ی شوهرش از خانه بیرون رود اشاره نموده و به حاکم شرع نوشتم: «این جانب اجازه نمی دهم همسرم جهت احضاریه ی شما اقدام به خروج از خانه نماید و کلیه ی پی آمد این کار را به گردن گرفته ام، ما منتظر نمی شویم هنر را به ما دیکته کنند چراکه هنر از خود هنر به وجود می آید. وقتی کسی نمی تواند نقاشی کند به خط پناه می برد، خود خط یک هنر اسلامی است.

محمدعلی نجفی: عمل این ها اسلامی نیست

عمل این ها اسلامی نیست چراکه در قرآن آمده نباید در افکار و رفتار دیگران تجسس کرد و اگر کسی گفت من مسلمان هستم باید پذیرفته شود. در مورد مصادره سینماها گفته شد مکان فحشا است، چنین حرفی تهمت و افترا می باشد، به خصوص اگر از طرف کسانی که خود را حامی اسلام می دانند زده شود.

ایرن: در دادگاه گفتم آگاهانه نقش هایم را بازی کردم

در دادگاه اظهار داشتم هیچ کس مرا مجبور به کار در سینما و ارایه ی نقش ها ننمود بلکه خود آگاهانه نقشی را پذیرفتم و بازی کردم.

259