۳ آبان در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری هانسی، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۳ آبان برابر ۲۴ اکتبر را ورق می‌زنیم.  

*** 

آریل و اومبریل 

۲۴ اکتبر ۱۸۵۱ میلادی برابر با ۳ آبان ۱۲۳۰ خورشیدی، ویلیام لاسل، دو قمر سیاره اورانوس را کشف کرد و آنها آریل و اومبریل نام گذاشت. همانند بسیاری از دیگر قمرهای اورانوس، آریل از یک شخصیت شکسپیر نامگذاری شده و درواقع، روح اسیر در نمایشنامه طوفان است. قطر این قمر، هزارو۱۶۰ کیلومتر، دوره مداری آن برابر با ۲.۵۲ روز و شعاع مداری‌اش ۱۹۱هزارو۲۴۰ کیلومتر از اورانوس است. نام اومبریل از کتابی اثر الکساندر پوپ، شاعر انگلیسی گرفته شده است. این قمر هزارو۱۷۰ کیلومتر قطر، حدود ۴ روز دوره مداری و ۲۶۶هزار کیلومتر شعاع مداری دارد. ویلیام لاسل، اخترشناس بریتانیایی، پیش‌از کشف این قمرها، بزرگ‌ترین قمر نپتون، تریتون و به همراه ویلیام کرانچ باند و پسرش جرج فیلیپس باند هشتمین قمر زحل، هایپریون را کشف کرده بود.  

تیکو براهه 

۲۴ اکتبر ۱۶۰۱ میلادی برابر با ۳ آبان ۹۸۰ خورشیدی، تیکو براهه، اخترشناس دانمارکی درگذشت. براهه که کارش توسعه ابزارهای نجومی و اندازه‌گیری و تثبیت موقعیت ستارگان بود راه را برای اکتشافات آینده نجومی هموار کرد. او در ۱۱ نوامبر ۱۵۷۲ رصدهای دقیقی را از ابرنواختر اس‌ان ۱۵۷۲ در صورت فلکی قیفاووس آغاز کرد. کتاب براهه درباره رصدهایش، در باب اختر نو (De Nova Stella) کلمه نوآ (nova) را در مفهوم نواختر رواج داد. براهه در سال ۱۵۷۲در آغاز کار بود و این ابرنواختر به منبع الهامی تبدیل شد که او بقیه عمرش را صرف اندازه‌گیری دقیق موقعیت ستارگان و سیاره‌ها کند و بعدها رصدخانه‌های اورانیبورگ و استیرنبورگ را تاسیس و آنها را با دستگاه‌هایی که آن‌زمان، تازه‌ترین دستاوردهای فناوری به‌شمار می‌رفتند، تجهز کرد. 

پی‌یر وِیس 

۲۴ اکتبر ۱۹۴۰ میلادی برابر با ۳ آبان ۱۳۱۹ خورشیدی، پی‌یر وِیس‌، فیزیک‌دان فرانسوی که مغناطیس را بررسی کرد درگذشت. او کسی است که واحد مگنتون ویسِ گشتاور مغناطیسی را تعیین کرد. کار اصلی ویس درباره فرومغناطیس بود. او با فرض یک میدان مغناطیسی مولکولی که روی گشتاورهای مغناطیسی اتمی منفرد عمل می‌کند، توانست توصیفات ریاضی رفتار فرومغناطیسی، ازجمله توضیح پدیده‌های مغناطیسی کالری، همچون نقطه کوری را ارائه کند. نظریه او همچنین در پیش‌بینی ناپیوستگی در گرمای ویژه یک ماده فرومغناطیسی در نقطه کوری موفق شد و پیشنهاد کرد که مغناطیس خود‌به‌خودی می‌تواند در چنین موادی رخ دهد. پدیده دوم بعداً در مناطق بسیار کوچکی به نام دامنه‌های ویس رخ می‌دهد. نقطه کوری دمایی است که در دماهای بالاتر از آن، بعضی مواد خاصیت مغناطیسی دائمی‌شان را از دست می‌دهند. درجه حرارت کوری به نام پی‌یر کوری نامگذاری‌شده است.  

ویلهلم ادوارد وبر 

۲۴ اکتبر ۱۸۰۴ میلادی برابر با ۳ آبان ۱۱۱۸ خورشیدی، ویلهلم ادوارد وبر، فیزیکدان آلمانی که مغناطیس زمین را بررسی کرد درگذشت. وبر از سال ۱۸۳۱ به مدت ۶ سال در همکاری نزدیک با کارل گاوس کار کرد و در این زمان مغناطیس‌سنج‌های حساس، تلگراف الکترومغناطیسی و سایر ابزارهای مغناطیسی را توسعه داد. کار بعدی او درباره نسبت بین واحدهای بار الکترودینامیک و الکترواستاتیک بسیار مهم و به‌خصوص از نظر جیمز کلرک ماکسول در نظریه الکترومغناطیسی نور از اهمیت بالایی برخوردار بود. سال‌های بعدی وبر، به کار در الکترودینامیک و ساختار الکتریکی ماده اختصاص یافت. واحد مغناطیسی وبر، به نام او نامگذاری شده است. هر وبر، شار مغناطیسی است که با گذر از یک مدار تک‌دور در حلقه سیم، یک ولت نیروی محرکه الکتریکی در آن تولید کند، به‌گونه‌ای که در یک ثانیه، این شار، به‌طور یکنواخت به صفر میل کند.