نمونه دادخواست ابطال معامله صوری | فرم آماده + نکات مهم
نمونه دادخواست ابطال معامله صوری
معامله صوری به معامله ای گفته می شود که در ظاهر قانونی است، اما طرفین هیچ قصد واقعی برای انتقال مالکیت یا تعهدات مربوط به آن ندارند و هدف اصلی آن ها پنهان کردن دارایی ها یا فرار از دین و تعهدات قانونی است. دادخواست ابطال معامله صوری ابزاری حقوقی است که افراد متضرر می توانند با استفاده از آن، این گونه معاملات غیرواقعی را از اعتبار ساقط کنند و حقوق از دست رفته خود را بازستانند.
در دنیای حقوقی، معاملات صوری به عنوان یک چالش جدی برای اجرای عدالت و حفظ حقوق افراد شناخته می شوند. این نوع معاملات که با هدف فریب دیگران یا فرار از مسئولیت های قانونی صورت می پذیرند، می توانند تبعات سنگینی برای متضررین به همراه داشته باشند. از این رو، شناخت دقیق ماهیت معامله صوری، ارکان قانونی آن و چگونگی طرح دعوای ابطال، برای هر فردی که با چنین وضعیتی مواجه می شود، از اهمیت بالایی برخوردار است.
مقدمه: معامله صوری چیست و چرا ابطال آن اهمیت دارد؟
معامله صوری به هر نوع توافق یا قراردادی اطلاق می شود که طرفین آن، تنها به قصد ایجاد یک ظاهر حقوقی، اقدام به انجام آن می کنند، در حالی که در باطن و نیت واقعی، هیچ قصدی برای ایجاد آثار حقوقی مترتب بر آن معامله ندارند. این بدان معناست که اگرچه ممکن است تمامی تشریفات ظاهری یک معامله رعایت شده باشد، اما از نظر حقوقی، اراده واقعی برای خرید و فروش یا انتقال مال وجود نداشته است.
تفاوت اساسی معامله صوری با سایر انواع معاملات باطل یا غیرنافذ، در فقدان قصد واقعی است. در برخی معاملات باطل، ممکن است قصد وجود داشته باشد اما موضوع یا جهت معامله نامشروع باشد؛ یا در معاملات غیرنافذ، قصد وجود دارد اما رضا به دلیل اکراه حاصل نشده است. اما در معامله صوری، اساساً قصد ایجاد ماهیت حقوقی معامله از ابتدا وجود ندارد و صرفاً یک پوشش برای هدفی دیگر، معمولاً غیرقانونی، ایجاد می شود.
اهمیت ابطال معامله صوری از آن روست که این گونه معاملات غالباً برای تضییع حقوق اشخاص ثالث صورت می گیرد. به عنوان مثال، یک بدهکار ممکن است برای فرار از پرداخت بدهی های خود، اموالش را به صورت صوری به نام شخص دیگری منتقل کند. یا زوجی که قصد فرار از پرداخت مهریه زوجه را دارد، دارایی های خود را به ظاهر می فروشد یا هبه می کند. در چنین شرایطی، اگر امکان ابطال این معاملات وجود نداشته باشد، حقوق طلبکاران یا زوجه به سادگی پایمال می شود و عدالت نقض می گردد. بنابراین، طرح دعوای ابطال معامله صوری، راهی برای بازگرداندن وضعیت به حالت پیشین و استیفای حقوق تضییع شده است.
ارکان و شرایط قانونی تحقق معامله صوری
برای اینکه یک معامله به عنوان صوری شناخته شود و قابلیت ابطال پیدا کند، باید شرایط و ارکان خاصی طبق قانون مدنی فراهم باشد. این ارکان، چارچوبی حقوقی برای شناسایی معاملات غیرواقعی فراهم می کنند.
فقدان قصد واقعی و جدی (قصد انشا)
مهم ترین رکن معامله صوری، فقدان قصد واقعی و جدی برای انجام معامله است. طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی، برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است: ۱- قصد طرفین و رضای آن ها ۲- اهلیت طرفین ۳- موضوع معین که مورد معامله باشد ۴- مشروعیت جهت معامله. همچنین، ماده ۱۹۱ قانون مدنی بیان می دارد: عقد محقق می شود به قصد انشا به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند.
قصد انشا، یعنی اراده ای که برای ایجاد اثر حقوقی در قالب یک معامله وجود دارد. در معامله صوری، این اراده واقعی وجود ندارد. طرفین صرفاً به یک تظاهر حقوقی بسنده می کنند؛ مثلاً سند خرید و فروش را امضا می کنند، اما هیچ یک قصد واقعی فروش یا خرید را ندارند. این فقدان قصد، معامله را از اساس باطل می کند.
شکل ظاهری معامله
معامله صوری همیشه یک شکل ظاهری قانونی دارد. به این معنا که طرفین سعی می کنند با رعایت تشریفات لازم، معامله را در نظر دیگران یک عمل حقوقی صحیح و واقعی جلوه دهند. این شکل ظاهری می تواند در قالب یک قرارداد بیع، صلح، هبه یا هر نوع انتقال مال دیگری باشد که مستند به سند رسمی یا عادی است.
هدف اصلی و پنهان معامله
پشت پرده هر معامله صوری، یک هدف اصلی و پنهان وجود دارد که غالباً غیرقانونی است. این هدف می تواند شامل موارد زیر باشد:
- فرار از دین: مدیون برای اینکه اموالش توسط طلبکار توقیف نشود، آن ها را به نام دیگری منتقل می کند.
- فرار از مهریه: زوج برای عدم پرداخت مهریه زوجه، اموال خود را به صورت صوری منتقل می کند.
- کلاهبرداری: انتقال مال به قصد کلاهبرداری از دیگران.
- اختفا: پنهان کردن اموال به دلایل مختلف.
ماده ۲۱۸ قانون مدنی به صراحت به معاملات به قصد فرار از دین اشاره دارد و بیان می کند: هرگاه معلوم شود معامله به قصد فرار از دین واقع شده، آن معامله نافذ نیست. این ماده اساساً چنین معاملاتی را غیرنافذ می داند که با اجازه طلبکار نافذ می شود و در صورت عدم اجازه، ابطال خواهد شد. لازم به ذکر است که برخی از حقوقدانان این ماده را به معنای بطلان تفسیر می کنند.
با جمع بندی این ارکان، می توان گفت که یک معامله زمانی صوری تلقی می شود که فاقد قصد واقعی انشا باشد و صرفاً به منظور ایجاد یک پوشش حقوقی برای دستیابی به هدفی پنهان، که اغلب فرار از تعهدات است، انجام شده باشد.
مراجع صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال معامله صوری
تعیین مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال معامله صوری، به نوع و موضوع دعوا بستگی دارد. این انتخاب صحیح، از اتلاف وقت و سرگردانی در راهروهای دادگستری جلوگیری می کند و مسیر رسیدگی به پرونده را هموار می سازد.
دادگاه حقوقی (عمومی)
اغلب دعاوی مربوط به ابطال معامله صوری در دادگاه حقوقی (عمومی) مطرح می شود. این دادگاه صالح به رسیدگی در مواردی است که معامله صوری با هدف فرار از دین، کلاهبرداری یا هر قصد غیرقانونی دیگری غیر از فرار از مهریه انجام شده باشد. به عنوان مثال، اگر یک طلبکار بخواهد معامله ای که مدیون برای فرار از پرداخت بدهی های خود انجام داده است را باطل کند، باید به دادگاه حقوقی مراجعه نماید.
دادگاه خانواده
در صورتی که معامله صوری به قصد فرار از پرداخت مهریه توسط زوج انجام شده باشد، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای ابطال این معامله، دادگاه خانواده است. این موضوع به دلیل تخصصی بودن رسیدگی به دعاوی مرتبط با روابط زوجین و مهریه در این دادگاه است. بنابراین، زوجه ای که برای وصول مهریه خود با معامله صوری اموال زوج مواجه شده است، باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده تقدیم کند.
نکات مربوط به صلاحیت محلی دادگاه
صلاحیت محلی دادگاه نیز حائز اهمیت است و باید به درستی تعیین شود:
- در دعاوی مرتبط با اموال غیرمنقول (مانند ملک): دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول صالح به رسیدگی است. یعنی اگر معامله صوری مربوط به یک آپارتمان در شهر تهران باشد، دادخواست باید به دادگاه صالح در تهران تقدیم شود.
- در دعاوی مرتبط با اموال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی): دادگاه محل اقامت خوانده (کسی که مال به نام او منتقل شده و یا مدیون اصلی) صالح به رسیدگی است.
اشتباه در تعیین مرجع یا صلاحیت محلی دادگاه می تواند منجر به قرار عدم صلاحیت یا رد دعوا شود که به معنای صرف وقت و هزینه اضافی برای خواهان است. لذا، توجه دقیق به این نکات و در صورت لزوم، مشاوره با یک وکیل متخصص، اکیداً توصیه می شود.
گام های ضروری پیش از تنظیم دادخواست ابطال معامله صوری
پیش از آنکه اقدام به تنظیم و تقدیم دادخواست ابطال معامله صوری شود، طی کردن مراحل و جمع آوری اطلاعات و مدارک لازم، نقش حیاتی در موفقیت پرونده ایفا می کند. این اقدامات اولیه، ستون فقرات دعوای حقوقی را تشکیل می دهند.
جمع آوری دلایل و مستندات
اساس هر دعوای حقوقی، ادله اثبات دعوا است. در پرونده های ابطال معامله صوری، خواهان باید دلایلی محکم برای اثبات صوری بودن معامله ارائه دهد. این دلایل می توانند شامل موارد زیر باشند:
- اسناد بدهی: چک، سفته، قولنامه، قرارداد وام، یا حکم قطعی دادگاه که اثبات کننده وجود دین است.
- اسناد معامله صوری: سند رسمی یا عادی مربوط به معامله ای که ادعای صوری بودن آن مطرح است. این سند باید شامل جزئیات کامل مال مورد معامله، تاریخ و طرفین باشد.
- مدارک بانکی: پرینت حساب های بانکی که نشان دهنده عدم جابجایی ثمن (مبلغ معامله) یا عدم تناسب آن با ارزش واقعی مال است.
- شهادت شهود: افرادی که از قصد واقعی طرفین معامله (یا عدم قصد)، یا عدم رد و بدل شدن وجه، یا ادامه تصرف فروشنده در مال مطلع هستند. شهود می توانند نقش مؤثری در اثبات صوری بودن ایفا کنند.
- تحقیقات محلی: در مواردی که نیاز به اثبات عدم تغییر تصرف در مال مورد معامله یا سایر قرائن محلی باشد.
شناسایی دقیق خواهان، خوانده و در صورت لزوم، خوانده ثالث
یکی از مهم ترین قدم ها، شناسایی صحیح تمامی طرفین دعوا است:
- خواهان: فرد یا نهادی است که مدعی ضرر و زیان از معامله صوری شده و خواهان ابطال آن است (مثلاً طلبکار، زوجه).
- خوانده: فرد یا افرادی هستند که معامله صوری را انجام داده اند و دعوا علیه آن ها مطرح می شود (مدیون اصلی یا زوج).
- خوانده ثالث: شخصی است که مال به نام او منتقل شده است (مثلاً خریدار صوری). در اغلب موارد ابطال معامله صوری، هر دو طرف معامله (فروشنده صوری و خریدار صوری) باید به عنوان خوانده در دادخواست ذکر شوند.
ذکر مشخصات کامل و دقیق (نام، نام خانوادگی، کد ملی، نشانی) برای تمامی طرفین دعوا در دادخواست الزامی است.
مشاوره با وکیل متخصص
پرونده های ابطال معامله صوری، به دلیل پیچیدگی های حقوقی و نیاز به اثبات فقدان قصد واقعی که امری درونی است، نیازمند تجربه و تخصص بالا هستند. مشاوره با یک وکیل متخصص در امور حقوقی و ملکی می تواند:
- به جمع آوری صحیح و کامل مدارک کمک کند.
- در تنظیم دقیق دادخواست و رعایت اصول شکلی آن یاری رساند.
- بهترین استراتژی اثبات صوری بودن معامله را تدوین کند.
- در مراحل دادرسی و ارائه دفاعیات، راهنما و حامی حقوقی خواهان باشد.
نادیده گرفتن نقش وکیل متخصص در این گونه پرونده ها، می تواند به تضییع حقوق فرد منجر شود. از این رو، اکیداً توصیه می شود پیش از هر اقدامی، با وکیلی مجرب مشورت شود.
«اهمیت جمع آوری دقیق دلایل و مستندات پیش از تنظیم دادخواست ابطال معامله صوری، کمتر از خود دادخواست نیست. این مستندات، ستون فقرات دعوا را تشکیل می دهند و بدون آن ها، حتی قوی ترین ادعاها نیز محکوم به شکست خواهند بود.»
نمونه دادخواست ابطال معامله صوری: فرار از مهریه
هنگامی که زوج برای فرار از پرداخت مهریه زوجه، اقدام به انتقال صوری اموال خود می کند، زوجه حق دارد با طرح دعوای ابطال معامله صوری، این انتقال را بی اثر کند. در ادامه، نمونه ای از دادخواست برای این منظور ارائه می شود.
سربرگ و مشخصات دادخواست
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان]
خواهان:
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل زوجه]
- کد ملی: [کد ملی زوجه]
- نشانی: [نشانی دقیق و کامل زوجه]
خواندگان:
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل زوج] (انتقال دهنده صوری)
- کد ملی: [کد ملی زوج]
- نشانی: [نشانی دقیق و کامل زوج]
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل خریدار صوری/منتقل الیه] (کسی که مال به نام او منتقل شده)
- کد ملی: [کد ملی خریدار صوری]
- نشانی: [نشانی دقیق و کامل خریدار صوری]
خواسته
صدور حکم بر اعلام بطلان معامله صوری مورخ [تاریخ وقوع معامله صوری] واقع شده بین خوانده ردیف اول (زوج) و خوانده ردیف دوم (خریدار صوری) در خصوص [شرح کامل مال مورد معامله، مثلاً: شش دانگ آپارتمان پلاک ثبتی فرعی … از اصلی … بخش … واقع در نشانی …]، ابطال سند رسمی شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ تنظیم سند رسمی] در دفترخانه [شماره دفترخانه] و تمامی اسناد تبعی مرتبط، و بازگشت مالکیت ملک/مال مذکور به نام خوانده ردیف اول (زوج) جهت استیفای مهریه خواهان، به همراه مطالبه کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل.
دلایل و منضمات
- تصویر مصدق: عقدنامه/سند ازدواج
- تصویر مصدق: دادخواست مطالبه مهریه / اجرائیه مهریه (در صورت وجود)
- تصویر مصدق: سند معامله صوری (مبایعه نامه عادی یا سند رسمی انتقال)
- تصویر مصدق: استعلامات ثبتی / راهنمایی و رانندگی (برای اثبات مالکیت سابق زوج)
- فهرست شهود و شهادت نامه کتبی ایشان (در صورت لزوم و موجود بودن)
- گواهی عدم پرداخت ثمن (مانند پرینت حساب بانکی طرفین)
- سایر مدارک و مستندات اثبات صوری بودن معامله (به تشخیص وکیل)
شرح دادخواست
ریاست محترم و قضات ارجمند دادگاه،
اینجانب [نام خواهان]، به استناد مواد ۲۱۷، ۲۱۸، ۲۱۹، ۳۶۵ و ۱۹۰ قانون مدنی و سایر مواد مرتبط، مراتب ذیل را به استحضار عالی می رساند و تقاضای رسیدگی و صدور حکم مطابق خواسته را دارم:
- اینجانب در تاریخ [تاریخ ازدواج] با خوانده ردیف اول (زوج) به موجب عقدنامه شماره [شماره عقدنامه] صادره از دفترخانه [شماره دفترخانه] ازدواج دائم نموده ام. مهریه اینجانب به میزان [مبلغ مهریه] (مثلاً: ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی) در سند ازدواج تعیین و تعهد شده است.
- متأسفانه، به دلیل عدم پرداخت مهریه توسط خوانده ردیف اول، اینجانب در تاریخ [تاریخ اقدام قانونی] اقدام به تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به این دادگاه محترم نموده و پرونده ای با شماره [شماره پرونده] در شعبه [شماره شعبه] در حال رسیدگی است.
- در جریان پیگیری های حقوقی برای وصول مهریه، اینجانب مطلع شدم که خوانده ردیف اول (زوج)، با هدف فرار از پرداخت مهریه و تضییع حقوق اینجانب، اقدام به انتقال صوری کلیه/بخش عمده ای از اموال خود به نام خوانده ردیف دوم (خریدار صوری) نموده است. این انتقال شامل [شرح مال] طی سند/قرارداد مورخ [تاریخ معامله صوری] می باشد.
- دلایل و قرائن متعدد، مؤید صوری بودن این معامله و فقدان قصد واقعی انتقال مالکیت است. از جمله:
- رابطه خویشاوندی نزدیک: خوانده ردیف دوم، [نسبت خویشاوندی، مثلاً: پدر/برادر] خوانده ردیف اول است که نشانه ای از احتمال تبانی و صوری بودن معامله می باشد.
- عدم دریافت ثمن: بررسی های انجام شده و استعلام از بانک ها (در صورت اخذ دستور از دادگاه)، نشان می دهد که هیچ گونه وجهی بابت ثمن معامله بین طرفین رد و بدل نشده است/ثمن پرداختی به هیچ وجه متناسب با ارزش واقعی ملک نبوده است.
- ادامه تصرف فروشنده: علیرغم ادعای انتقال مالکیت، خوانده ردیف اول همچنان در ملک مورد معامله سکونت داشته و یا تصرف سابق خود را حفظ کرده است.
- زمان بندی معامله: این معامله بلافاصله پس از/همزمان با مطالبه مهریه توسط اینجانب انجام شده است که نشان دهنده قصد فرار از دین می باشد.
- عدم توانایی مالی خریدار: خوانده ردیف دوم، با توجه به [شغل/درآمد] خود، توانایی مالی لازم برای خرید مال با این ارزش را نداشته و ندارد.
- با عنایت به موارد فوق، معامله انجام شده فاقد قصد واقعی انشا بوده و صرفاً به منظور ایجاد یک پوشش حقوقی برای فرار از پرداخت مهریه صورت گرفته است. لذا، این معامله باطل است و تقاضای اعلام بطلان آن را دارم تا از طریق بازگشت مالکیت مال به نام خوانده ردیف اول، امکان استیفای مهریه از این اموال فراهم گردد.
لذا از محضر دادگاه محترم استدعای صدور حکم بر ابطال معامله صوری و آثار حقوقی آن به شرح ستون خواسته را دارم.
لیست ضمائم
- ۱. تصویر شناسنامه و کارت ملی خواهان
- ۲. تصویر شناسنامه و کارت ملی خواندگان
- ۳. تصویر مصدق عقدنامه شماره [شماره عقدنامه]
- ۴. تصویر مصدق دادخواست/اجرائیه مطالبه مهریه شماره [شماره پرونده]
- ۵. تصویر مصدق سند/قرارداد معامله صوری مورخ [تاریخ معامله]
- ۶. فهرست و مشخصات شهود (در صورت ارائه شهادت شفاهی)
- ۷. سایر مستندات پیوست (در صورت وجود)
امضاء خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
تاریخ: [تاریخ تکمیل دادخواست]
نمونه دادخواست ابطال معامله صوری: فرار از دین
در شرایطی که مدیون برای فرار از پرداخت بدهی های خود، اموالش را به صورت صوری به نام دیگری منتقل می کند، طلبکار می تواند با طرح دعوای ابطال معامله صوری، مانع از تضییع حقوق خود شود. در ادامه، نمونه ای از دادخواست برای این منظور ارائه می شود.
سربرگ و مشخصات دادخواست
ریاست محترم دادگاه حقوقی [نام شهرستان]
خواهان:
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل طلبکار]
- کد ملی: [کد ملی طلبکار]
- نشانی: [نشانی دقیق و کامل طلبکار]
خواندگان:
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل مدیون] (انتقال دهنده صوری)
- کد ملی: [کد ملی مدیون]
- نشانی: [نشانی دقیق و کامل مدیون]
- نام و نام خانوادگی: [نام کامل خریدار صوری/منتقل الیه] (کسی که مال به نام او منتقل شده)
- کد ملی: [کد ملی خریدار صوری]
- نشانی: [نشانی دقیق و کامل خریدار صوری]
خواسته
صدور حکم بر اعلام بطلان معامله صوری مورخ [تاریخ وقوع معامله صوری] واقع شده بین خوانده ردیف اول (مدیون) و خوانده ردیف دوم (خریدار صوری) در خصوص [شرح کامل مال مورد معامله، مثلاً: شش دانگ آپارتمان پلاک ثبتی فرعی … از اصلی … بخش … واقع در نشانی …]، ابطال سند رسمی شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ تنظیم سند رسمی] در دفترخانه [شماره دفترخانه] و تمامی اسناد تبعی مرتبط، و بازگشت مالکیت ملک/مال مذکور به نام خوانده ردیف اول (مدیون) جهت استیفای دین خواهان به مبلغ [مبلغ دین] ریال، به همراه مطالبه کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل.
دلایل و منضمات
- تصویر مصدق: مستندات اثبات دین (مثلاً: چک/سفته/قرارداد وام/حکم قطعی دادگاه)
- تصویر مصدق: سند معامله صوری (مبایعه نامه عادی یا سند رسمی انتقال)
- تصویر مصدق: استعلامات ثبتی / راهنمایی و رانندگی (برای اثبات مالکیت سابق مدیون)
- فهرست شهود و شهادت نامه کتبی ایشان (در صورت لزوم و موجود بودن)
- گواهی عدم پرداخت ثمن (مانند پرینت حساب بانکی طرفین)
- سایر مدارک و مستندات اثبات صوری بودن معامله (به تشخیص وکیل)
شرح دادخواست
ریاست محترم و قضات ارجمند دادگاه،
اینجانب [نام خواهان]، به استناد مواد ۲۱۷، ۲۱۸، ۲۱۹، ۳۶۵ و ۱۹۰ قانون مدنی و ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مراتب ذیل را به استحضار عالی می رساند و تقاضای رسیدگی و صدور حکم مطابق خواسته را دارم:
- خوانده ردیف اول (مدیون)، به موجب [شرح مستند دین، مثلاً: فقره چک به شماره … مورخ … بانک …] مبلغ [مبلغ دین] ریال به اینجانب بدهکار می باشد که با وجود پیگیری ها و مطالبات مکرر، تاکنون از پرداخت آن خودداری کرده است. [در صورت وجود حکم دادگاه: دادنامه قطعی شماره … صادره از شعبه … دادگاه …، دال بر محکومیت خوانده به پرداخت دین مذکور، پیوست می باشد.]
- به منظور فرار از پرداخت دین مذکور و تضییع حقوق اینجانب، خوانده ردیف اول اقدام به انتقال صوری [شرح مال مورد معامله، مثلاً: شش دانگ یک باب ملک مسکونی به نشانی …] به نام خوانده ردیف دوم (خریدار صوری) طی سند/قرارداد مورخ [تاریخ معامله صوری] نموده است.
- دلایل و قرائن بسیاری وجود دارد که نشان دهنده صوری بودن این معامله و فقدان قصد واقعی انتقال است. از جمله:
- زمان بندی حساس: معامله صوری در فاصله زمانی کوتاهی پس از سررسید دین / تاریخ مطالبه دین توسط اینجانب انجام شده است.
- رابطه نزدیک بین طرفین: خوانده ردیف دوم، [نسبت خویشاوندی، مثلاً: پسر/دوست صمیمی] خوانده ردیف اول است.
- عدم دریافت ثمن: هیچ گونه وجهی بابت ثمن معامله بین طرفین رد و بدل نشده است / ثمن اعلامی در سند به هیچ وجه متناسب با قیمت واقعی مال نیست و پرداخت آن نیز اثبات نشده است.
- ادامه تصرف: مدیون همچنان در مال مورد معامله تصرف دارد و خریدار صوری هیچ گونه تصرفی در آن نکرده است.
- عدم توانایی مالی خریدار: خوانده ردیف دوم، فاقد توانایی مالی لازم برای خرید چنین مالی با این ارزش می باشد.
- با توجه به فقدان قصد واقعی انشا و انجام معامله با هدف فرار از دین، این معامله باطل بوده و هیچ اثر حقوقی بر آن مترتب نیست. از محضر دادگاه محترم تقاضای اعلام بطلان معامله مذکور و بازگشت مالکیت مال به نام خوانده ردیف اول را دارم تا امکان استیفای طلب اینجانب از محل آن فراهم گردد.
لذا از محضر دادگاه محترم استدعای صدور حکم بر ابطال معامله صوری و آثار حقوقی آن به شرح ستون خواسته را دارم.
لیست ضمائم
- ۱. تصویر شناسنامه و کارت ملی خواهان
- ۲. تصویر شناسنامه و کارت ملی خواندگان
- ۳. تصویر مصدق مستند دین (چک/سفته/قرارداد و …)
- ۴. تصویر مصدق سند/قرارداد معامله صوری مورخ [تاریخ معامله]
- ۵. فهرست و مشخصات شهود (در صورت ارائه شهادت شفاهی)
- ۶. سایر مستندات پیوست (در صورت وجود)
امضاء خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
تاریخ: [تاریخ تکمیل دادخواست]
چگونگی اثبات صوری بودن معامله در دادگاه
اثبات صوری بودن یک معامله، فرایندی دشوار و نیازمند جمع آوری دقیق شواهد و ارائه استدلال های محکم است، زیرا قصد طرفین امری درونی است. بار اثبات این موضوع بر عهده مدعی صوری بودن معامله (خواهان) قرار دارد. دادگاه برای رسیدگی به این ادعا، به تمامی ادله و قرائن موجود توجه می کند تا به یک نتیجه قطعی دست یابد.
بار اثبات بر عهده مدعی
در نظام حقوقی ایران، هر معامله ای که واقع شده باشد، اصالتاً محمول بر صحت است مگر اینکه فساد آن ثابت شود (ماده ۲۲۳ قانون مدنی). این اصل بدان معناست که فردی که ادعای صوری بودن معامله ای را مطرح می کند، باید برای اثبات ادعای خود دلایل کافی ارائه دهد. خواهان باید ثابت کند که علیرغم ظاهر معامله، قصد واقعی انشا برای انتقال مالکیت وجود نداشته است.
ادله و شواهد رایج
برای اثبات صوری بودن معامله، می توان از انواع مختلفی از ادله و شواهد بهره برد:
شهادت شهود
شهادت افراد مطلع که از روابط طرفین، قصد واقعی آن ها، یا عدم رد و بدل شدن ثمن معامله آگاه هستند، می تواند یکی از قوی ترین دلایل باشد. شهود ممکن است از جزئیات تبانی یا عدم جدیت طرفین در انجام معامله اطلاعاتی داشته باشند که برای دادگاه روشنگر است. برای مثال، شاهدی که در جریان مذاکرات بوده و شنیده است که طرفین صرفاً برای فریب طلبکاران، این معامله را انجام می دهند.
اسناد و مدارک
- پرینت های بانکی: استعلام از بانک ها و ارائه پرینت حساب های بانکی طرفین معامله، می تواند عدم واریز ثمن معامله (پول) یا واریز مبلغی ناچیز و غیرمتعارف را اثبات کند.
- سوابق مالکیت: بررسی سوابق مالکیت فروشنده که نشان دهد پس از معامله صوری، هیچ مال دیگری برای پرداخت دیون خود ندارد.
- اسناد مدیونیت: ارائه مستندات محکم دال بر وجود دین و تاریخ سررسید آن که نشان دهنده انگیزه فروشنده برای فرار از دین است.
- اظهارات مالیاتی: در برخی موارد، عدم اظهار معامله در اظهارنامه های مالیاتی نیز می تواند قرینه ای بر صوری بودن باشد.
قرائن و امارات قضایی
قرائن و امارات، نشانه هایی هستند که به صورت غیرمستقیم، صوری بودن معامله را تأیید می کنند. دادگاه به مجموعه این قرائن توجه می کند:
- رابطه خویشاوندی نزدیک: وجود رابطه خویشاوندی درجه یک (پدر و فرزند، همسران، خواهر و برادر) بین طرفین معامله، یکی از قوی ترین قرائن صوری بودن است، هرچند به تنهایی دلیل قطعی نیست.
- عدم تغییر تصرف در مال مورد معامله: اگر پس از معامله، فروشنده همچنان در ملک سکونت داشته باشد یا از مال استفاده کند و خریدار هیچ گونه تصرفی در آن نداشته باشد، این موضوع نشانه قوی بر صوری بودن است.
- عدم تناسب ثمن معامله با قیمت واقعی مال: اگر مبلغی که برای مال پرداخت شده (یا ادعا می شود پرداخت شده)، بسیار کمتر از ارزش واقعی آن باشد، این نیز قرینه ای بر صوری بودن معامله است.
- زمان بندی معامله: انجام معامله بلافاصله پس از مطالبه دین یا مهریه، یا در آستانه سررسید بدهی ها، می تواند نشان دهنده قصد فرار از دین باشد.
- نداشتن شغل یا توانایی مالی خریدار: اگر خریدار (منتقل الیه) شغل یا منبع درآمد مشخصی نداشته باشد که با مبلغ معامله تناسب داشته باشد، این نیز یکی از قرائن مهم به شمار می رود.
اقرار طرفین
اقرار صریح یا ضمنی یکی از طرفین معامله به صوری بودن آن، می تواند دلیل بسیار محکمی باشد. البته، اقرار غالباً به صورت ضمنی (مثلاً در پاسخ به سؤالات دادگاه یا در مکاتبات) صورت می گیرد و اقرار صریح کمتر اتفاق می افتد.
کارشناسی
دادگاه می تواند در صورت لزوم، دستور ارجاع موضوع به کارشناس رسمی را صادر کند. کارشناس می تواند برای تعیین ارزش واقعی ملک، بررسی اسناد مالی، یا حتی اظهارنظر در مورد توانایی مالی طرفین، به دادگاه کمک کند.
در نهایت، تمامی این ادله و شواهد باید در کنار هم قرار گیرند و یک تصویر کلی از فقدان قصد واقعی و هدف پنهان معامله را برای قاضی ترسیم کنند تا حکم به ابطال معامله صادر شود.
آثار و پیامدهای ابطال معامله صوری
زمانی که دادگاه حکم به ابطال معامله صوری صادر می کند، این حکم دارای پیامدهای حقوقی مهمی است که وضعیت حقوقی مال و طرفین را به حالت قبل از معامله صوری بازمی گرداند. این پیامدها به شرح زیر هستند:
بازگشت مالکیت مال به وضعیت سابق
اولین و مهم ترین اثر ابطال معامله صوری، بازگشت مالکیت مال مورد معامله به نام انتقال دهنده صوری (مدیون یا زوج) است. این بدان معناست که گویی هیچ گاه چنین معامله ای صورت نگرفته و مالکیت به همان شکلی که پیش از معامله صوری وجود داشته، اعاده می شود. اگر مال قبل از معامله صوری به نام مدیون بوده، پس از ابطال، دوباره به نام او بازمی گردد.
امکان توقیف و استیفای طلب
با بازگشت مالکیت مال به نام مدیون یا زوج، خواهان (طلبکار یا زوجه) می تواند برای توقیف و استیفای طلب خود از آن مال اقدام کند. یعنی، مال مورد نظر دیگر پنهان نیست و در دسترس مراجع قضایی قرار می گیرد تا از طریق مزایده یا سایر روش های قانونی، طلب خواهان از محل آن وصول شود.
ابطال اسناد رسمی یا عادی مرتبط با معامله صوری
هرگونه سند رسمی یا عادی که برای ثبت و انجام معامله صوری تنظیم شده باشد، پس از صدور حکم ابطال معامله، از درجه اعتبار ساقط شده و باطل می شود. دادگاه دستور ابطال سند رسمی صادره از دفتر اسناد رسمی و ثبت آن در اداره ثبت اسناد و املاک را صادر خواهد کرد. این اقدام برای پاک کردن هرگونه اثر حقوقی از معامله غیرواقعی ضروری است.
مسئولیت طرفین معامله صوری (کیفری و حقوقی)
طرفین معامله صوری (هم انتقال دهنده و هم منتقل الیه در صورت علم) ممکن است علاوه بر آثار حقوقی، با مسئولیت های کیفری نیز مواجه شوند. به خصوص اگر معامله صوری با قصد فرار از دین و با علم منتقل الیه به این قصد انجام شده باشد، مجازات هایی برای آن ها در نظر گرفته می شود.
در مجموع، حکم ابطال معامله صوری، تلاشی برای احیای حقوق تضییع شده و برقراری عدالت است که از طریق حذف آثار حقوقی یک معامله غیرواقعی و بازگرداندن وضعیت به حالت پیشین حاصل می شود.
مجازات قانونی معامله صوری به قصد فرار از دین
معامله صوری به قصد فرار از دین، نه تنها از منظر حقوقی باطل یا غیرنافذ است، بلکه از جنبه کیفری نیز می تواند برای مرتکبین، مجازات هایی در پی داشته باشد. قانون گذار با وضع مقررات خاص، سعی در مقابله با این پدیده و حمایت از حقوق طلبکاران داشته است.
اشاره به ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴
مهم ترین مستند قانونی برای مجازات کیفری معامله صوری به قصد فرار از دین، ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ است. این ماده بیان می دارد:
«انتقال مال به دیگری به هر نحو به وسیله مدیون با انگیزه فرار از دین و با علم به وجود دین که موجب اضرار به حقوق طلبکاران گردد، جرم محسوب و مرتکب به حبس تعزیری درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکومٌ به یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. در صورتی که منتقل الیه نیز با علم به قصد فرار از دین اقدام به قبول مال کرده باشد، در حکم شریک جرم است. در این صورت عین آن مال و در صورت تلف یا انتقال، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال گیرنده به عنوان جریمه اخذ و محکوم به از محل آن استیفا خواهد شد.»
مجازات حبس تعزیری یا جزای نقدی
بر اساس این ماده، مجازات اصلی برای مدیونی که مال خود را با انگیزه فرار از دین منتقل می کند، شامل حبس تعزیری درجه شش (که معمولاً بین شش ماه تا دو سال است) یا جزای نقدی معادل نصف محکومٌ به (مبلغ دین) یا هر دو مجازات می باشد. انتخاب نوع و میزان مجازات بر عهده قاضی رسیدگی کننده است.
مسئولیت منتقل الیه (خریدار صوری) در صورت علم به قصد فرار از دین
این ماده همچنین مسئولیت کیفری را به منتقل الیه (یعنی کسی که مال به نام او منتقل شده و به اصطلاح خریدار صوری است) نیز تسری می دهد. در صورتی که ثابت شود منتقل الیه در زمان قبول مال، از قصد مدیون برای فرار از دین آگاه بوده است، او در حکم شریک جرم شناخته می شود و همان مجازات ها می تواند برای او نیز اعمال گردد.
برگرداندن عین مال یا مثل/قیمت آن از اموال انتقال گیرنده
علاوه بر مجازات حبس و جزای نقدی، قانون گذار راهکاری برای بازگرداندن مال یا جبران خسارت طلبکار نیز پیش بینی کرده است. بر اساس این ماده، عین مال مورد معامله صوری، یا در صورت تلف شدن آن، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال گیرنده (خریدار صوری) اخذ و از محل آن، طلب طلبکار پرداخت می شود. این بخش از قانون، تأکید بر استیفای حقوق طلبکار را حتی در صورت وجود تبانی بین مدیون و منتقل الیه نشان می دهد.
به این ترتیب، قانون گذار با وضع این مجازات ها، سعی در بازدارندگی از انجام معاملات صوری به قصد فرار از دین و حمایت از حقوق افراد ذینفع دارد.
سوالات متداول درباره ابطال معامله صوری
درباره معاملات صوری و ابطال آن ها، پرسش های متعددی برای افراد پیش می آید. در این بخش، به برخی از مهم ترین و رایج ترین این سؤالات پاسخ داده می شود.
آیا معامله صوری بین پدر و فرزند نیز باطل است؟
پاسخ: بله، اگر معامله ای بین پدر و فرزند نیز با قصد فرار از دین یا مهریه، یا هر هدف غیرقانونی دیگر، به صورت صوری و بدون قصد واقعی انتقال مالکیت انجام شده باشد، همچنان باطل تلقی می شود. رابطه خویشاوندی نزدیک در چنین معاملاتی، یکی از قوی ترین قرائن و امارات قضایی برای اثبات صوری بودن محسوب می شود، اما به تنهایی دلیل قطعی بطلان نیست و سایر دلایل مانند عدم رد و بدل شدن ثمن، عدم تغییر تصرف و زمان بندی معامله نیز باید اثبات شوند.
چه مدت زمانی برای طرح دعوای ابطال معامله صوری وجود دارد؟
پاسخ: در قوانین ایران، مهلت مشخص و محدودی برای طرح دعوای ابطال معامله صوری پیش بینی نشده است. دعوای ابطال معامله صوری، از دعاوی غیرمالی محسوب می شود که هر زمان پس از اطلاع از صوری بودن معامله، قابل طرح است. اما توصیه می شود به محض اطلاع، هرچه سریع تر اقدام شود، چرا که گذشت زمان می تواند جمع آوری دلایل و اثبات صوری بودن را دشوارتر کند و همچنین ممکن است منتقل الیه مال را به شخص دیگری منتقل کند که پیچیدگی های پرونده را افزایش می دهد.
تفاوت معامله صوری با معامله فضولی چیست؟
پاسخ: تفاوت اصلی در قصد و اراده است.
- در معامله صوری، طرفین معامله (فروشنده و خریدار) قصد واقعی انشا برای انتقال مالکیت ندارند و صرفاً یک ظاهر حقوقی ایجاد می کنند.
- در معامله فضولی، فردی (فضول) بدون داشتن اجازه یا وکالت از مالک اصلی، اقدام به معامله مال دیگری می کند. در اینجا، فضول قصد واقعی معامله را دارد، اما صلاحیت انجام آن را ندارد. معامله فضولی ذاتاً باطل نیست، بلکه غیرنافذ است و صحت آن منوط به تنفیذ (تأیید) مالک اصلی است.
آیا قولنامه صوری اعتبار حقوقی دارد؟
پاسخ: خیر، قولنامه صوری که با فقدان قصد واقعی و صرفاً برای ایجاد یک ظاهر حقوقی تنظیم شده باشد، فاقد اعتبار حقوقی است و باطل تلقی می شود. اگر بتوان صوری بودن قولنامه را اثبات کرد (مانند عدم پرداخت بیعانه، عدم قصد واقعی طرفین برای انجام معامله در آینده)، آن قولنامه هیچ گونه اثر الزام آوری نخواهد داشت. معمولاً قولنامه های صوری با هدف فرار از تعهد یا پنهان کردن اموال استفاده می شوند.
هزینه دادرسی ابطال معامله صوری چقدر است؟
پاسخ: هزینه دادرسی دعوای ابطال معامله صوری، با توجه به اینکه این دعوا غالباً به تبع خواسته مالی (مانند مطالبه دین یا مهریه) مطرح می شود و گاهی اوقات خواسته مالی نیز در کنار آن مطرح می شود، می تواند متفاوت باشد. اگر خواسته صرفاً ابطال معامله صوری باشد، معمولاً به عنوان یک دعوای غیرمالی با هزینه دادرسی ثابت محاسبه می شود. اما اگر همراه با آن خواسته مالی (مثل مطالبه وجه یا مهریه) نیز مطرح شود، هزینه دادرسی بخش مالی بر اساس میزان خواسته محاسبه خواهد شد. دقیق ترین میزان را می توان از دفاتر خدمات قضایی یا وکیل متخصص استعلام کرد.
اگر خریدار صوری، مال را به شخص دیگری منتقل کرده باشد، وضعیت چگونه خواهد بود؟
پاسخ: این وضعیت پرونده را پیچیده تر می کند. در این حالت، خواهان باید علاوه بر ابطال معامله اولیه، ابطال معامله دوم را نیز از دادگاه درخواست کند و فرد خریدار دوم را نیز به عنوان خوانده به دعوا اضافه نماید. اگر خریدار دوم (ثالث) با حسن نیت و بدون اطلاع از صوری بودن معامله اولیه، مال را خریداری کرده باشد، ممکن است حقوق او محترم شمرده شود. اما اگر اثبات شود که خریدار دوم نیز از صوری بودن معامله اولیه مطلع بوده است، معامله دوم نیز باطل خواهد شد و خواهان می تواند مال خود را بازپس گیرد. در غیر این صورت، خواهان می تواند از خریدار صوری اول، به دلیل اضرار به حقوق خود، مطالبه خسارت کند.
نتیجه گیری و توصیه های حقوقی
معاملات صوری، با ماهیت فریبنده و هدف پنهان خود، می توانند خطرات جدی برای نظام حقوقی و حقوق افراد ایجاد کنند. این نوع معاملات که با فقدان قصد واقعی انتقال مالکیت صورت می پذیرند، غالباً با انگیزه فرار از دین، مهریه یا سایر تعهدات قانونی انجام می شوند. قانون گذار با تدابیر حقوقی و کیفری، از جمله امکان ابطال این معاملات و تعیین مجازات برای مرتکبین، سعی در مقابله با این سوءاستفاده ها دارد.
درک صحیح از ارکان معامله صوری، مسیر اثبات آن در دادگاه و پیامدهای حقوقی و کیفری آن، برای هر فردی که درگیر چنین وضعیتی می شود، ضروری است. مسیر احقاق حق از طریق طرح دادخواست ابطال معامله صوری، اغلب پیچیده و پرچالش است و نیازمند جمع آوری دقیق مستندات، شناخت قوانین مرتبط و تدوین یک استراتژی حقوقی قوی است.
با توجه به ظرافت های حقوقی و نیاز به اثبات امری درونی مانند قصد واقعی، و همچنین پیچیدگی های مربوط به اثبات دلایل و قرائن، کمک گرفتن از وکیل متخصص حقوقی در این نوع پرونده ها از اهمیت حیاتی برخوردار است. یک وکیل مجرب می تواند شما را در تمامی مراحل، از جمع آوری مستندات و تنظیم دقیق دادخواست گرفته تا حضور مؤثر در جلسات دادگاه و ارائه دفاعیات محکم، یاری رساند و شانس موفقیت شما را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "نمونه دادخواست ابطال معامله صوری | فرم آماده + نکات مهم" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "نمونه دادخواست ابطال معامله صوری | فرم آماده + نکات مهم"، کلیک کنید.