متن درخواست اعسار و تقسیط

مواجهه با حکم دادگاهی که توان پرداخت یکجای آن را ندارید، می تواند دلهره آور باشد. در چنین شرایطی، متن درخواست اعسار و تقسیط به مثابه نوری در انتهای تونل عمل می کند و راهکاری قانونی برای مدیریت بدهی ها از طریق پرداخت اقساطی ارائه می دهد. این راهنما، با زبانی صمیمی و در عین حال حقوقی، شما را با مفاهیم، شرایط، مدارک لازم و مراحل این فرآیند آشنا می کند تا با اطمینان خاطر، گام های حقوقی خود را بردارید.

۱. اعسار و تقسیط چیست؟ دریچه ای به مفاهیم بنیادی حقوقی

در نظام حقوقی ایران، هنگامی که فردی به پرداخت مبلغی (محکوم به) در دادگاه محکوم می شود اما از نظر مالی توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، قانونی برای حمایت از او وجود دارد که با عنوان اعسار شناخته می شود. این سازوکار، راهی برای جلوگیری از حبس و دیگر فشارهای قانونی است و به فرد اجازه می دهد تا بدهی خود را در قالب اقساط بپردازد.

۱.۱. مفهوم اعسار در حقوق ایران

واژه اعسار در لغت به معنای تنگدستی و ناتوانی مالی است. در اصطلاح حقوقی، اعسار به وضعیتی اطلاق می شود که شخص حقیقی، به دلیل نداشتن اموال کافی یا عدم دسترسی به آن ها، قادر به پرداخت دیون و بدهی های خود نباشد. این مفهوم به طور خاص برای اشخاص حقیقی کاربرد دارد و آن را از ورشکستگی که مختص اشخاص حقوقی (مانند شرکت ها) است، متمایز می کند. شخصی که دادگاه وضعیت مالی او را به عنوان معسر تأیید کند، از نظر قانونی به عنوان معسر شناخته می شود و می تواند از مزایای این وضعیت بهره مند گردد.

۱.۲. مفهوم محکوم به

واژه محکوم به به آن چیزی گفته می شود که دادگاه، شخص (محکوم علیه) را به پرداخت یا انجام آن در حق دیگری (محکوم له) محکوم کرده است. این مبلغ می تواند شامل مال، دیه، مهریه، اجرت المثل، طلب یا هر تعهد مالی دیگری باشد که پس از طی مراحل قانونی و صدور حکم قطعی، بر عهده فرد قرار گرفته است. عدم پرداخت محکوم به، می تواند منجر به صدور اجراییه و در نهایت، اقدامات قهری از جمله توقیف اموال یا حتی حبس محکوم علیه شود.

۱.۳. تقسیط محکوم به

تقسیط محکوم به، راه حلی است که قانون گذار برای محکوم علیه معسر در نظر گرفته است. بر اساس این مکانیزم، فردی که توانایی پرداخت یکجای محکوم به را ندارد، می تواند با اثبات اعسار خود، از دادگاه بخواهد تا مبلغ بدهی را به صورت اقساط و در بازه های زمانی مشخص پرداخت کند. هدف اصلی این تدبیر قانونی، ایجاد فرصتی برای بدهکار است تا ضمن ادای دین خود، از فشارهای سنگین مالی و حبس جلوگیری کرده و به زندگی عادی خود ادامه دهد. دادگاه پس از بررسی وضعیت مالی و معیشتی خواهان، با توجه به پیش قسط و اقساط ماهانه، حکم تقسیط را صادر می کند.

۲. چه کسانی می توانند درخواست اعسار و تقسیط ارائه دهند؟ شرایط متقاضی

درخواست اعسار و تقسیط، یک حق قانونی است که به همه افراد تعلق نمی گیرد و تنها اشخاصی می توانند از آن بهره مند شوند که شرایط خاصی را دارا باشند. درک این شرایط برای اطمینان از پذیرش دادخواست، حیاتی است.

۲.۱. اشخاص حقیقی

یکی از مهم ترین شرایط، مربوط به هویت متقاضی است. تنها اشخاص حقیقی می توانند تقاضای اعسار کنند. به عبارت دیگر، شرکت ها، مؤسسات و سایر اشخاص حقوقی، در صورت ناتوانی در پرداخت بدهی های خود، باید از طریق فرآیند ورشکستگی اقدام نمایند و نمی توانند دادخواست اعسار ارائه دهند. این تمایز، نشان دهنده تفاوت های بنیادین در ماهیت و مسئولیت های مالی بین اشخاص حقیقی و حقوقی در قانون است.

۲.۲. اثبات عدم تمکن مالی

متقاضی اعسار باید بتواند به دادگاه ثابت کند که در حال حاضر، توانایی مالی برای پرداخت یکجا یا حتی به صورت کاملِ محکوم به را ندارد. این عدم تمکن مالی می تواند ناشی از عواملی چون نداشتن شغل مناسب، بیماری، بدهی های سنگین، هزینه های بالای زندگی یا حتی عدم دسترسی به اموالی باشد که ممکن است در اختیار دیگران باشد. دادگاه با بررسی دقیق مدارک و شواهد، از جمله لیست اموال و استشهادیه شهود، در مورد اثبات این عدم تمکن تصمیم گیری می کند. این مرحله، سنگ بنای پذیرش دادخواست اعسار است و نیاز به صداقت و ارائه مستندات محکم دارد.

۲.۳. عدم عمد در عدم پرداخت یا پنهان کاری اموال

برای اینکه دادخواست اعسار پذیرفته شود، باید مشخص گردد که محکوم علیه به صورت عمدی و با سوءنیت از پرداخت بدهی خودداری نکرده و یا اموال خود را پنهان نکرده است. در واقع، فلسفه اعسار، کمک به افرادی است که به طور واقعی در مضیقه مالی قرار گرفته اند، نه کسانی که قصد فرار از زیر بار مسئولیت های قانونی خود را دارند. اگر در جریان رسیدگی، دادگاه به این نتیجه برسد که ادعای اعسار کذب است یا اموالی پنهان شده اند، نه تنها دادخواست رد می شود، بلکه ممکن است عواقب حقوقی و حتی کیفری (جرم ادعای اعسار کذب) را نیز به دنبال داشته باشد.

۳. مهلت و زمان بندی تقدیم دادخواست اعسار و تقسیط

زمان بندی در هر اقدام حقوقی اهمیت بسزایی دارد و در مورد دادخواست اعسار و تقسیط، این اهمیت دوچندان است. رعایت مهلت های قانونی می تواند تفاوت بین آزادی و حبس را رقم بزند.

۳.۱. مهلت ۳۰ روزه طلایی

قانون گذار در ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، یک مهلت حیاتی برای تقدیم دادخواست اعسار تعیین کرده است. بر اساس این ماده، اگر محکوم علیه ظرف مدت ۳۰ روز پس از ابلاغ اجراییه، دادخواست اعسار خود را به دادگاه ارائه دهد، به دلیل عدم پرداخت محکوم به، بازداشت نخواهد شد. این مهلت ۳۰ روزه، فرصتی طلایی است که به فرد امکان می دهد تا بدون نگرانی از بازداشت فوری، مراحل قانونی اثبات اعسار خود را طی کند. تصور کنید که تحت فشار حکم دادگاه هستید و تنها یک ماه فرصت دارید تا راهی قانونی برای جلوگیری از عواقب ناخواسته پیدا کنید؛ این ۳۰ روز، حیاتی ترین زمان برای برنامه ریزی و اقدام است.

۳.۲. عواقب عدم رعایت مهلت ۳۰ روزه

عدم رعایت این مهلت ۳۰ روزه، می تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد. اگر دادخواست اعسار پس از گذشت این مدت ارائه شود، محکوم علیه ممکن است به درخواست محکوم له، تا زمان روشن شدن وضعیت اعسار، بازداشت شود. در چنین شرایطی، آزادی وی منوط به پذیرش محکوم له یا ارائه تأمین معتبر (مانند کفیل یا وثیقه) خواهد بود. این موضوع نشان می دهد که تأخیر در تقدیم دادخواست اعسار، می تواند نه تنها فشار مالی، بلکه آزادی فرد را نیز به خطر اندازد و فرآیند را به مراتب پیچیده تر کند. بنابراین، هوشیاری و اقدام به موقع، کلید موفقیت در این مرحله است.

۳.۳. دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای اعسار

یکی دیگر از نکات مهم، شناسایی دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار را دارد. عموماً، دادخواست اعسار باید به دادگاه صادرکننده حکم بدوی (حکم اولیه) یا دادگاهی که اجراییه مربوطه را صادر کرده است، تقدیم شود. این دادگاه به دلیل آشنایی قبلی با جزئیات پرونده اصلی، بهترین مرجع برای بررسی وضعیت مالی محکوم علیه و تصمیم گیری در مورد اعسار او خواهد بود. آگاهی از این نکته، از اتلاف وقت و سردرگمی در مراحل ابتدایی جلوگیری می کند.

۴. مدارک لازم برای دادخواست اعسار و تقسیط: راهنمای گام به گام جمع آوری

برای تنظیم و تقدیم یک دادخواست اعسار و تقسیط مستحکم و قابل قبول، جمع آوری مدارک صحیح و کامل از اهمیت بالایی برخوردار است. هر یک از این مدارک، پازلی از وضعیت مالی شما را تشکیل می دهند که دادگاه با کنار هم گذاشتن آن ها، به تصویری جامع از وضعیت اعسار شما می رسد.

۴.۱. رونوشت مصدق (کپی برابر اصل) دادنامه قطعی و اجراییه مربوطه

اولین و مهم ترین مدارک، رونوشت مصدق دادنامه قطعی و اجراییه صادر شده علیه شماست. دادنامه قطعی، سندی است که به موجب آن، شما به پرداخت محکوم به محکوم شده اید و اجراییه، دستوری است که برای اجرای این حکم صادر می شود. این اسناد، پایه و اساس دادخواست اعسار شما هستند و نشان می دهند که شما به طور قانونی ملزم به پرداخت بدهی شده اید و اکنون درخواست تقسیط آن را دارید. دقت کنید که این مدارک باید مصدق باشند، یعنی توسط مراجع ذی صلاح برابر با اصل شده باشند.

۴.۲. لیست اموال

متقاضی اعسار باید یک صورت جامع از کلیه اموال و دارایی های خود، اعم از منقول و غیرمنقول، وجوه نقد، حساب های بانکی، مطالبات نزد اشخاص ثالث، سهام، اوراق بهادار و هر نوع مال دیگری که در اختیار دارد، ارائه دهد. این لیست باید با نهایت صداقت و شفافیت تنظیم شود. پنهان کاری یا ارائه اطلاعات نادرست در این لیست، می تواند عواقب حقوقی جدی به دنبال داشته باشد و به عنوان ادعای اعسار کذب تلقی گردد. دادگاه به دقت این لیست را بررسی می کند و ممکن است از مراجع مختلف (مانند اداره ثبت اسناد، بانک ها و…) نیز استعلام بگیرد تا صحت اظهارات شما را تأیید کند. این لیست، آینه ای از وضعیت مالی فعلی شماست.

۴.۳. استشهادیه اعسار

استشهادیه اعسار، سندی است که در آن، تعدادی از افراد (حداقل دو نفر مرد) که از وضعیت مالی و معیشتی شما آگاه هستند، کتباً شهادت می دهند که شما معسر هستید و توانایی پرداخت بدهی خود را به صورت یکجا ندارید. این شهود باید شرایط قانونی لازم (مانند عدم خویشاوندی با خواهان) را دارا باشند و آماده باشند تا در صورت لزوم، در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را تأیید کنند. متن استشهادیه باید شامل مشخصات کامل شهود، نحوه آشنایی آن ها با خواهان و تأیید وضعیت اعسار خواهان باشد. این سند، بار اثبات اعسار شما را تقویت می کند و به دادگاه در تصمیم گیری کمک شایانی می کند. تجربه نشان داده است که یک استشهادیه قوی و معتبر، نقش مهمی در موفقیت پرونده ایفا می کند.

«صداقت در تنظیم لیست اموال و استشهادیه معتبر، دو ستون اصلی دادخواست اعسار است که نباید نادیده گرفته شوند.»

۴.۴. مدارک شناسایی خواهان

ارائه مدارک شناسایی معتبر شامل شناسنامه و کارت ملی خواهان (متقاضی اعسار) برای احراز هویت او ضروری است. این مدارک باید کپی برابر اصل شده و ضمیمه دادخواست شوند.

۴.۵. مدارک مربوط به درآمد و هزینه ها

برای اینکه دادگاه بتواند تصویری دقیق از وضعیت مالی شما داشته باشد، ارائه مدارکی که نشان دهنده میزان درآمد و هزینه های شما هستند، بسیار کمک کننده است. این مدارک می تواند شامل فیش حقوقی (در صورت شاغل بودن)، مدارک مربوط به بیماری های پرهزینه، اجاره نامه منزل، قبوض آب، برق، گاز و تلفن، و هر مدرک دیگری باشد که هزینه های جاری و وضعیت معیشتی شما را به خوبی منعکس کند. این اسناد به دادگاه کمک می کنند تا ظرفیت واقعی شما برای پرداخت اقساط را بسنجد و اقساطی متناسب با توان مالی شما تعیین کند.

۴.۶. وکالت نامه (در صورت داشتن وکیل)

چنانچه برای پیگیری دادخواست اعسار و تقسیط از کمک یک وکیل بهره مند شده اید، وکالت نامه رسمی که نشان دهنده رابطه وکالتی بین شما و وکیل است، باید ضمیمه دادخواست شود. حضور وکیل متخصص، می تواند به دلیل تسلط او بر قوانین و رویه های قضایی، شانس موفقیت شما را به طور چشمگیری افزایش دهد و روند را برایتان هموارتر سازد.

۵. مراحل ثبت و پیگیری دادخواست اعسار و تقسیط

پرونده های حقوقی، مسیری مشخص و گام به گام دارند. آگاهی از این مراحل، به شما کمک می کند تا با آمادگی و آرامش بیشتری فرآیند ثبت و پیگیری دادخواست اعسار خود را طی کنید.

۵.۱. ثبت نام در سامانه ثنا

اولین گام ضروری برای هر اقدام حقوقی در دوران حاضر، ثبت نام در سامانه ثنا است. سامانه ثنا، سیستم ابلاغ الکترونیکی قوه قضائیه است که کلیه اوراق قضایی از طریق آن به طرفین دعوا ابلاغ می شود. برای ثبت نام، باید با مدارک شناسایی خود به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و مراحل ثبت نام را تکمیل کنید. دریافت نام کاربری و رمز عبور ثنا، به شما امکان می دهد تا از هر زمان و مکانی، از وضعیت پرونده خود مطلع شوید و ابلاغیه های دادگاه را دریافت کنید. بدون ثبت نام در ثنا، عملاً امکان پیگیری پرونده های قضایی وجود ندارد.

۵.۲. تنظیم دادخواست

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، نوبت به تنظیم دقیق دادخواست اعسار و تقسیط می رسد. این دادخواست باید شامل مشخصات کامل خواهان (متقاضی اعسار) و خوانده (محکوم له)، خواسته اصلی (اعسار از پرداخت محکوم به و تقاضای تقسیط آن)، دلایل و منضمات (مدارک پیوست) و شرح کامل موضوع (توضیح وضعیت مالی و درخواست) باشد. استفاده از نمونه های جامع دادخواست که در این مقاله ارائه می شود، می تواند راهنمای خوبی برای شما باشد. تنظیم صحیح و حقوقی دادخواست، نقش مهمی در جلب نظر دادگاه دارد.

۵.۳. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دادخواست، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست و کلیه مدارک پیوست را ثبت کنید. در این مرحله، هزینه های دادرسی نیز باید پرداخت شود. لازم به ذکر است، در صورتی که فرد از پرداخت هزینه دادرسی نیز معسر باشد، می تواند همزمان با دادخواست اعسار از محکوم به، درخواست اعسار از هزینه دادرسی را نیز مطرح کند تا از پرداخت آن معاف شود. مسئول دفتر خدمات، پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت و کامل بودن آن ها، دادخواست شما را به دادگاه صالح ارسال می کند.

۵.۴. ابلاغ دادخواست به خوانده

پس از ثبت دادخواست، از طریق سامانه ثنا، دادخواست اعسار شما به خوانده (محکوم له) ابلاغ می شود. خوانده نیز فرصت دارد تا در مهلت مقرر قانونی، لایحه دفاعی خود را در پاسخ به ادعای اعسار شما به دادگاه ارائه دهد. این مرحله، به محکوم له اجازه می دهد تا از درخواست شما مطلع شده و در صورت لزوم، به آن اعتراض کند.

۵.۵. جلسه رسیدگی در دادگاه

پس از طی مراحل فوق، دادگاه تاریخ جلسه رسیدگی را تعیین و به طرفین ابلاغ می کند. حضور خواهان (متقاضی اعسار) و شهود او در این جلسه بسیار مهم است. شهود باید آماده باشند تا در مورد وضعیت مالی شما شهادت دهند و به سوالات قاضی پاسخ دهند. شما نیز فرصت دارید تا توضیحات تکمیلی را ارائه دهید و به سوالات قاضی و وکیل طرف مقابل پاسخ دهید. این جلسه، فرصتی است برای دفاع از خود و اثبات واقعی بودن ادعای اعسار.

۵.۶. صدور رای دادگاه

پس از شنیدن اظهارات طرفین و شهود و بررسی مدارک، دادگاه در نهایت رأی خود را صادر می کند. رأی دادگاه می تواند یکی از سه حالت زیر باشد:

1. پذیرش اعسار: در این حالت، دادگاه اعسار شما را تأیید کرده و حکم به تقسیط محکوم به صادر می کند. در این حکم، مبلغ پیش قسط (در صورت وجود) و تعداد و مبلغ اقساط ماهانه مشخص می شود.
2. رد اعسار: اگر دادگاه به این نتیجه برسد که شما معسر نیستید یا ادعای اعسار شما کذب است، دادخواست شما را رد می کند.
3. تعیین اقساط و پیش قسط: حتی در صورت پذیرش اعسار، تعیین میزان پیش قسط و اقساط، بستگی به نظر دادگاه و توان مالی اثبات شده شما دارد.

۵.۷. اعتراض به رای (تجدیدنظرخواهی)

در صورتی که هر یک از طرفین دعوا به رأی صادره اعتراض داشته باشند، می توانند ظرف مهلت مقرر قانونی (معمولاً ۲۰ روز)، درخواست تجدیدنظرخواهی خود را به دادگاه تجدیدنظر استان ارائه دهند. این مرحله، فرصتی برای بازبینی پرونده توسط مرجع بالاتر و اصلاح احتمالی اشتباهات است.

۶. نمونه های جامع دادخواست اعسار و تقسیط

تنظیم دادخواست، نیازمند دقت و شناخت دقیق از قالب های حقوقی است. در این بخش، نمونه هایی از دادخواست اعسار و تقسیط برای موارد مختلف ارائه می شود تا بتوانید با ساختار و محتوای آن ها آشنا شوید و در صورت لزوم، از آن ها به عنوان الگو استفاده کنید. به یاد داشته باشید که هر پرونده شرایط خاص خود را دارد و این نمونه ها صرفاً جنبه راهنمایی دارند.

۶.۱. نمونه متن دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به (عمومی)

این نمونه، ساختار کلی یک دادخواست اعسار را نشان می دهد که برای انواع مختلف محکوم به های مالی قابل استفاده است. در این بخش، تمرکز بر روی چارچوب اصلی و عناصر کلیدی است:

مشخصات خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
  نام پدر: [نام پدر خواهان]
  کد ملی: [کد ملی خواهان]
  شغل: [شغل خواهان]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت خواهان]

مشخصات خوانده:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده]
  نام پدر: [نام پدر خوانده]
  کد ملی: [کد ملی خوانده]
  شغل: [شغل خوانده]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت خوانده]

تعیین خواسته و بهای آن:
  تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت محکوم به به نحو یکجا و تقسیط آن

دلایل و منضمات دادخواست:
  ۱. رونوشت مصدق دادنامه قطعی شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۲. رونوشت مصدق اجراییه شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۳. کپی مصدق استشهادیه اعسار از پرداخت محکوم به
  ۴. فرم لیست جامع اموال و دارایی ها
  ۵. فیش حقوقی یا مدارک درآمدی (در صورت وجود)
  ۶. کارت ملی و شناسنامه خواهان

شرح دادخواست:
  ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهرستان مربوطه]
  با سلام و احترام،
  به استحضار عالی می رساند، اینجانب [نام کامل خواهان] فرزند [نام پدر]، به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه]، به پرداخت مبلغ [مبلغ محکوم به به ریال یا تومان] در حق آقای/خانم [نام کامل خوانده] محکوم گردیده ام.
  با توجه به وضعیت مالی فعلی اینجانب که شامل [توضیح مختصر در مورد وضعیت مالی، مثلاً: عدم اشتغال ثابت، هزینه های سنگین زندگی، بدهی های متعدد و عدم دسترسی به اموال کافی] می باشد، قادر به پرداخت یکجای مبلغ محکوم به نمی باشم. کلیه اموال و دارایی های اینجانب به طور شفاف و دقیق در فرم لیست اموال پیوست دادخواست ذکر شده است و استشهادیه شهود آگاه به وضعیت مالی اینجانب نیز ضمیمه گردیده است.
  لذا، مستنداً به مواد ۳ و ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مواد ۱ و ۲ قانون اعسار، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعسار اینجانب از پرداخت یکجای محکوم به و تعیین پیش قسط و اقساط متناسب با توان مالی فعلی ام مورد استدعاست.

با تجدید احترام،
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا و تاریخ

۶.۲. نمونه متن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن

پرونده های مهریه اغلب با چالش های احساسی و مالی زیادی همراه هستند. این نمونه دادخواست برای مردانی است که به پرداخت مهریه محکوم شده اند و توانایی پرداخت یکجای آن را ندارند.

مشخصات خواهان (زوج):
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل زوج]
  نام پدر: [نام پدر زوج]
  کد ملی: [کد ملی زوج]
  شغل: [شغل زوج]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت زوج]

مشخصات خوانده (زوجه):
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل زوجه]
  نام پدر: [نام پدر زوجه]
  کد ملی: [کد ملی زوجه]
  شغل: [شغل زوجه]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت زوجه]

تعیین خواسته و بهای آن:
  تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت یکجای مهریه و تقسیط آن

دلایل و منضمات دادخواست:
  ۱. رونوشت مصدق سند ازدواج شماره [...]
  ۲. رونوشت مصدق دادنامه قطعی شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه خانواده
  ۳. رونوشت مصدق اجراییه شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۴. کپی مصدق استشهادیه اعسار از پرداخت مهریه
  ۵. فرم لیست جامع اموال و دارایی ها
  ۶. فیش حقوقی یا مدارک درآمدی (در صورت وجود و لزوم)
  ۷. کارت ملی و شناسنامه خواهان

شرح دادخواست:
  ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان مربوطه]
  با سلام و احترام،
  به استحضار عالی می رساند، اینجانب [نام کامل زوج]، به موجب سند ازدواج شماره [شماره سند ازدواج] مورخ [تاریخ سند ازدواج] منعقده با خانم [نام کامل زوجه]، متعهد به پرداخت تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی/مبلغ [مبلغ به تومان/ریال] بابت مهریه ایشان گردیده ام. متعاقباً، به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه خانواده، به پرداخت مهریه مذکور در حق خوانده محترم محکوم گردیده ام.
  اکنون با توجه به شرایط دشوار اقتصادی و وضعیت معیشتی اینجانب که شامل [توضیح در مورد عدم توانایی مالی، مثلاً: تنها منبع درآمد، اجاره نشینی، بیماری، تعداد افراد تحت تکفل و سایر هزینه های ضروری] می باشد، پرداخت یکجای مهریه میسر نیست. اینجانب هیچگونه مال منقول یا غیرمنقولی به جز [ذکر اموال استثنایی مانند اثاثیه منزل ضروری] برای پرداخت مهریه در اختیار ندارم که به طور کامل در لیست اموال پیوست درج شده است. استشهادیه شهود آگاه به وضعیت مالی اینجانب نیز ضمیمه می باشد.
  لذا، مستنداً به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و ماده ۲۷۷ قانون مدنی، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعسار اینجانب از پرداخت یکجای مهریه و تقسیط آن به گونه ای که با توان مالی اینجانب متناسب باشد، مورد استدعاست.

با تجدید احترام،
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا و تاریخ

۶.۳. نمونه متن دادخواست اعسار از پرداخت دیه و تقسیط آن

پرداخت دیه، به خصوص در موارد جراحات یا حوادث منجر به فوت، می تواند بار مالی سنگینی بر دوش محکوم علیه بگذارد. این نمونه برای درخواست اعسار از پرداخت دیه تنظیم شده است.

مشخصات خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
  نام پدر: [نام پدر خواهان]
  کد ملی: [کد ملی خواهان]
  شغل: [شغل خواهان]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت خواهان]

مشخصات خوانده:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده] (مجنی علیه یا اولیاء دم)
  نام پدر: [نام پدر خوانده]
  کد ملی: [کد ملی خوانده]
  شغل: [شغل خوانده]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت خوانده]

تعیین خواسته و بهای آن:
  تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت یکجای دیه و تقسیط آن

دلایل و منضمات دادخواست:
  ۱. رونوشت مصدق دادنامه قطعی کیفری شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۲. رونوشت مصدق اجراییه شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۳. کپی مصدق استشهادیه اعسار از پرداخت دیه
  ۴. فرم لیست جامع اموال و دارایی ها
  ۵. مدارک مربوط به درآمد و هزینه ها (فیش حقوقی، مدارک درمانی و...)
  ۶. کارت ملی و شناسنامه خواهان

شرح دادخواست:
  ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه کیفری/عمومی حقوقی مربوطه]
  با سلام و احترام،
  به استحضار عالی می رساند، اینجانب [نام کامل خواهان] فرزند [نام پدر]، به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه]، به پرداخت مبلغ [مبلغ دیه به ریال] بابت [نوع دیه، مثلاً: دیه جراحات ناشی از حادثه رانندگی / دیه نفس] در حق آقای/خانم [نام کامل خوانده] محکوم گردیده ام.
  با کمال تأسف و در پی وقوع حادثه ای ناخواسته [توضیح مختصر در مورد علت محکومیت به دیه، مثلاً: تصادف رانندگی غیرعمدی]، اکنون با این حکم مواجه هستم. با توجه به عدم تمکن مالی اینجانب و عدم دارا بودن هیچگونه اموال و دارایی کافی برای پرداخت یکجای مبلغ دیه (که جزئیات آن در لیست اموال پیوست قید گردیده است) و نیز با در نظر گرفتن [ذکر دلایل مالی دیگر، مثلاً: تنها عائله معیشت خانواده هستم، دارای بیماری خاص و هزینه های درمانی بالا می باشم]، قادر به پرداخت یکجای آن نمی باشم.
  لذا، مستنداً به ماده ۳ و ۲۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با استناد به استشهادیه ضمیمه، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعسار اینجانب از پرداخت یکجای دیه و تقسیط آن در اقساط متناسب با توان مالی ام مورد استدعاست.

با تجدید احترام،
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا و تاریخ

۶.۴. نمونه متن دادخواست اعسار و تقسیط از طرف وکیل

زمانی که پرونده از طریق وکیل پیگیری می شود، متن دادخواست کمی متفاوت خواهد بود و شامل مشخصات وکیل و نحوه نگارش از زبان وکیل است.

مشخصات خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل موکل]
  نام پدر: [نام پدر موکل]
  کد ملی: [کد ملی موکل]
  شغل: [شغل موکل]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت موکل]

مشخصات خوانده:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده]
  نام پدر: [نام پدر خوانده]
  کد ملی: [کد ملی خوانده]
  شغل: [شغل خوانده]
  محل اقامت: [آدرس دقیق محل اقامت خوانده]

مشخصات وکیل یا نماینده قانونی:
  نام و نام خانوادگی: [نام کامل وکیل]
  نام پدر: [نام پدر وکیل]
  کد ملی: [کد ملی وکیل]
  شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه وکالت]
  محل اقامت: [آدرس دفتر وکالت]

تعیین خواسته و بهای آن:
  تقاضای صدور حکم بر اعسار موکل از پرداخت یکجای محکوم به و تقسیط آن

دلایل و منضمات دادخواست:
  ۱. رونوشت مصدق دادنامه قطعی شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۲. رونوشت مصدق اجراییه شماره [...] مورخ [...] صادره از شعبه [...] دادگاه [...]
  ۳. کپی مصدق استشهادیه اعسار
  ۴. فرم لیست جامع اموال و دارایی های موکل
  ۵. فیش حقوقی یا مدارک درآمدی موکل (در صورت وجود)
  ۶. وکالت نامه وکیل به شماره [...]
  ۷. کارت ملی و شناسنامه موکل

شرح دادخواست:
  ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهرستان مربوطه]
  با سلام و احترام،
  به وکالت از خواهان محترم، جناب آقای/خانم [نام کامل موکل]، به استحضار عالی می رساند:
  موکل اینجانب، به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه]، به پرداخت مبلغ [مبلغ محکوم به به ریال یا تومان] در حق آقای/خانم [نام کامل خوانده] محکوم گردیده اند.
  با توجه به مشکلات متعدد مالی و عدم تمکن موکل اینجانب برای پرداخت یکجای مبلغ محکوم به (که جزئیات آن در فرم لیست اموال پیوست دادخواست به طور کامل تشریح شده و استشهادیه شهود آگاه نیز ضمیمه گردیده است)، قادر به ادای دین خود به صورت دفعی نمی باشند. وضعیت معیشتی و درآمدی ایشان، امکان پرداخت تنها در قالب اقساط را فراهم می سازد.
  لذا، مستنداً به ماده ۳ و ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با ارائه مستندات لازم، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعسار موکل از پرداخت یکجای محکوم به و تقسیط آن با تعیین پیش قسط و اقساط متناسب با توان مالی ایشان مورد استدعاست.

با تجدید احترام،
نام و نام خانوادگی وکیل
امضا و تاریخ

۶.۵. نمونه متن استشهادیه اعسار

استشهادیه اعسار، سندی حیاتی است که با شهادت افراد مطلع، وضعیت مالی شما را تأیید می کند.

متن استشهادیه اعسار

بسمه تعالی
محضر محترم ریاست شعبه [...] دادگاه [...] شهرستان [...]

بدینوسیله اینجانبان شهود ذیل که از اهالی [نام محله/شهر] و از نزدیک با وضعیت مالی و معیشتی آقای/خانم [نام کامل متقاضی اعسار] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [کد ملی متقاضی]، شغل [شغل متقاضی] و ساکن [آدرس متقاضی]، آشنایی کامل داریم، به خدای متعال و به قرآن کریم قسم یاد می کنیم که مشارالیه/مشارالیها، هیچگونه مال منقول و غیرمنقولی به جز مستثنیات دین (مانند اثاثیه ضروری منزل) در حال حاضر ندارد و از نظر مالی، معسر و تنگدست می باشد و توانایی پرداخت یکجای مبلغ [مبلغ محکوم به] را که به موجب دادنامه شماره [...] محکوم به پرداخت آن شده، ندارد.

لازم به ذکر است که اینجانبان شهود، هیچگونه رابطه خویشاوندی سببی یا نسبی، یا نفع شخصی با متقاضی اعسار نداریم و شهادت ما صرفاً بر اساس آگاهی و شناخت کامل از وضعیت مالی ایشان می باشد.

مشخصات و امضای شاهد اول:
  نام و نام خانوادگی:
  نام پدر:
  کد ملی:
  شماره تماس:
  آدرس:
  امضا:

مشخصات و امضای شاهد دوم:
  نام و نام خانوادگی:
  نام پدر:
  کد ملی:
  شماره تماس:
  آدرس:
  امضا:

[در صورت نیاز، مشخصات و امضای سایر شهود]

تاریخ: [تاریخ تنظیم استشهادیه]

۷. نکات حقوقی مهم و پرتکرار درباره اعسار و تقسیط

فراتر از مراحل و نمونه های دادخواست، دانستن نکات کلیدی حقوقی می تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کرده و مسیر شما را روشن تر سازد.

۷.۱. جرم ادعای اعسار کذب

در نظام حقوقی ما، صداقت رکن اصلی هر ادعایی است. ادعای اعسار نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر شخصی به دروغ ادعای اعسار کند و بعداً در دادگاه ثابت شود که او دروغ گفته و دارای اموال کافی برای پرداخت بدهی بوده، این عمل به عنوان جرم ادعای اعسار کذب تلقی شده و مجازات های حقوقی و کیفری در پی خواهد داشت. این مجازات می تواند شامل حبس تعزیری و پرداخت جریمه نقدی باشد. هدف از این قانون، جلوگیری از سوءاستفاده از سازوکار اعسار و حفظ حقوق طلبکاران است. بنابراین، هرگز نباید به فکر پنهان کاری اموال یا ارائه اطلاعات نادرست بود.

۷.۲. امکان تعدیل اقساط

زندگی همواره در حال تغییر است و وضعیت مالی افراد نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر پس از صدور حکم تقسیط، وضعیت مالی محکوم علیه تغییر کند (خواه بهبود یابد یا بدتر شود)، قانون این امکان را فراهم کرده است که برای تعدیل اقساط به دادگاه مراجعه شود. اگر توان مالی شما افزایش یابد، محکوم له می تواند از دادگاه بخواهد که مبلغ اقساط را افزایش دهد. به همین ترتیب، اگر توان مالی شما کاهش یابد (مثلاً بر اثر بیکاری، بیماری یا افزایش هزینه های معیشت)، شما می توانید از دادگاه درخواست کاهش اقساط را داشته باشید. این انعطاف پذیری در قانون، برای انطباق حکم با شرایط واقعی زندگی افراد است.

۷.۳. نقش کارشناس رسمی دادگستری

در برخی پرونده های اعسار، به خصوص در مواردی که ابهاماتی در خصوص ارزش اموال یا وضعیت مالی محکوم علیه وجود دارد، دادگاه ممکن است از کارشناس رسمی دادگستری برای تشخیص وضعیت مالی متقاضی کمک بگیرد. این کارشناسان با بررسی دقیق دارایی ها، درآمدها و هزینه های فرد، گزارشی تخصصی به دادگاه ارائه می دهند که می تواند نقش مهمی در تصمیم گیری قاضی ایفا کند. حضور کارشناس، به افزایش دقت و عدالت در فرآیند رسیدگی کمک می کند.

۷.۴. حبس محکوم علیه و اعسار

همانطور که قبلاً اشاره شد، یکی از مهم ترین اهداف دادخواست اعسار، جلوگیری از حبس محکوم علیه است. ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی صراحتاً بیان می کند که اگر محکوم علیه ظرف ۳۰ روز پس از ابلاغ اجراییه، دادخواست اعسار خود را تقدیم کند، بازداشت نخواهد شد. حتی اگر این مهلت نیز گذشته باشد، در صورت ارائه وثیقه یا معرفی کفیل معتبر، می توان از بازداشت جلوگیری کرد. اعسار، دریچه ای قانونی است که به بدهکاران واقعی کمک می کند تا با حفظ آزادی خود، بدهی هایشان را مدیریت کنند و از تبعات سخت تر قانونی دور بمانند.

۷.۵. تاثیر تامین خواسته بر دعوای اعسار

«تأمین خواسته» اقدامی است که خواهان (طلبکار) در ابتدای دعوا یا در حین رسیدگی برای حفظ حقوق مالی خود و جلوگیری از نقل و انتقال اموال خوانده، از دادگاه درخواست می کند. اگر پیش از صدور حکم قطعی اعسار، حکم تأمین خواسته صادر شده و اموالی از محکوم علیه توقیف شده باشد، این موضوع می تواند بر فرآیند اعسار تأثیر بگذارد. در این حالت، دادگاه باید وضعیت اموال توقیف شده را نیز در نظر بگیرد. با این حال، حتی در صورت تأمین خواسته، اگر محکوم علیه ثابت کند که اموال توقیف شده برای پرداخت یکجای بدهی کافی نیستند یا جزو مستثنیات دین هستند، باز هم امکان پذیرش اعسار و تقسیط وجود دارد.

۷.۶. تفاوت اعسار از پرداخت محکوم به و اعسار از هزینه دادرسی

مفهوم اعسار در حقوق ایران دو کاربرد اصلی دارد: اعسار از پرداخت محکوم به و اعسار از هزینه دادرسی. در حالی که اعسار از پرداخت محکوم به به ناتوانی در پرداخت بدهی اصلی که دادگاه به آن حکم داده اشاره دارد، اعسار از هزینه دادرسی به ناتوانی در پرداخت هزینه های مربوط به طرح دعوا در دادگاه (مانند حق تمبر و تعرفه خدمات قضایی) مربوط می شود. هرچند هر دو به مفهوم تنگدستی مربوط می شوند، اما در زمان ارائه، مدارک لازم و هدف کاربردشان متفاوت هستند. یک فرد می تواند همزمان درخواست اعسار از هزینه دادرسی را برای طرح دعوای اعسار از محکوم به داشته باشد.

۸. سوالات متداول

با وجود توضیحات جامع، همواره سوالاتی در ذهن مخاطبان شکل می گیرد که پاسخ به آن ها می تواند ابهامات را برطرف کند. در ادامه به برخی از این پرسش های متداول می پردازیم.

آیا برای درخواست اعسار حتماً باید وکیل گرفت؟

خیر، الزامی به داشتن وکیل برای درخواست اعسار وجود ندارد و هر فردی می تواند شخصاً دادخواست خود را تنظیم و پیگیری کند. اما با توجه به پیچیدگی های قانونی و ظرافت های پرونده های حقوقی، کمک گرفتن از وکیل متخصص می تواند شانس موفقیت پرونده را به طور چشمگیری افزایش داده و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند. یک وکیل مجرب می تواند شما را در جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست، ارائه دفاع مؤثر در دادگاه و پیگیری مراحل قانونی یاری کند.

در صورت رد شدن دادخواست اعسار، چه باید کرد؟

اگر دادخواست اعسار شما توسط دادگاه بدوی رد شود، نگران نباشید. این رأی قطعی نیست و شما حق دارید ظرف مهلت مقرر قانونی (معمولاً ۲۰ روز) نسبت به آن اعتراض کرده و درخواست تجدیدنظرخواهی به دادگاه تجدیدنظر استان را تقدیم کنید. در این مرحله، توصیه می شود با یک وکیل مشورت کرده و با بررسی دلایل رد شدن دادخواست، نسبت به تقویت دلایل و مدارک خود اقدام نمایید.

مدت زمان معمول رسیدگی به پرونده اعسار چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های اعسار می تواند متغیر باشد و به عوامل مختلفی از جمله حجم کاری دادگاه، کامل بودن مدارک، حضور یا عدم حضور طرفین در جلسات و پیچیدگی پرونده بستگی دارد. به طور معمول، از زمان ثبت دادخواست تا صدور رأی قطعی، ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول انجامد. صبر و پیگیری مستمر از طریق سامانه ثنا، در این مرحله اهمیت دارد.

آیا می توان همزمان درخواست اعسار از هزینه دادرسی و محکوم به را داشت؟

بله، کاملاً امکان پذیر است. اگر فردی توانایی پرداخت هزینه دادرسی برای طرح دعوای اعسار از محکوم به را نیز نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست اعسار از محکوم به، درخواست اعسار از هزینه دادرسی را نیز مطرح کند. این دو درخواست می توانند به صورت توأمان بررسی شوند و در صورت پذیرش، فرد از پرداخت هر دو معاف خواهد شد.

اگر حکم اعسار گرفته شود، آیا امکان تغییر مبلغ اقساط وجود دارد؟

بله، همانطور که در بخش نکات حقوقی نیز اشاره شد، در صورت تغییر وضعیت مالی محکوم علیه (کاهش یا افزایش توان مالی)، امکان درخواست تعدیل اقساط از دادگاه وجود دارد. این انعطاف پذیری قانونی، به طرفین اجازه می دهد تا حکم تقسیط را با شرایط جدید مالی انطباق دهند و عدالت را برقرار سازند.

آیا در مورد احکام کیفری نیز می توان درخواست اعسار کرد؟

بله، بر اساس ماده ۲۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، کلیه محکومیت های مالی از جمله دیه، ضرر و زیان ناشی از جرم، ردّ مال و امثال آن ها (به جز جزای نقدی) مشمول این قانون بوده و امکان درخواست اعسار و تقسیط برای آن ها وجود دارد. بنابراین، حتی اگر به پرداخت دیه ناشی از یک جرم محکوم شده اید، می توانید با اثبات اعسار، از دادگاه تقاضای تقسیط مبلغ را داشته باشید.

---

نتیجه گیری

متن درخواست اعسار و تقسیط، ابزاری قدرتمند و حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به افراد در مواجهه با چالش های مالی ناشی از احکام دادگاه یاری می رساند. این فرآیند، هرچند دارای پیچیدگی های خاص خود است، اما با آگاهی از مفاهیم، شرایط، مدارک لازم و مراحل قانونی، می توان آن را با موفقیت طی کرد. در این مسیر، صداقت در ارائه اطلاعات و همکاری با مراجع قضایی، کلید اصلی برای دستیابی به یک نتیجه مطلوب است. به یاد داشته باشید که حقوق شما محفوظ است و با شناخت صحیح از قوانین، می توانید در دشوارترین شرایط نیز از آن دفاع کنید.