مالیات مهریه رو کی باید پرداخت کرد؟

ابهامات پیرامون مالیات مهریه، همواره ذهن بسیاری از خانواده ها و جوانان در آستانه ازدواج را به خود مشغول کرده است. طرح مالیات بر مهریه که هنوز در حال بررسی است، مقرر می دارد که در صورت تصویب نهایی، مالیات مهریه بر عهده هر دو زوج (زن و مرد) است و آنها به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) مسئول پرداخت آن خواهند بود، و این پرداخت همزمان با ثبت رسمی عقد نکاح در دفترخانه انجام می گیرد. این مقاله با هدف روشن کردن جنبه های گوناگون این طرح، برای کمک به تصمیم گیری آگاهانه شما نگاشته شده است.

در جامعه ما، مهریه همواره جایگاه ویژه ای داشته و به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد ازدواج شناخته می شود. اما با گذشت زمان و تغییرات اقتصادی و اجتماعی، بحث مالیات بر مهریه به موضوعی داغ و پرچالش تبدیل شده است. بسیاری از زوج های جوان، خانواده هایشان و حتی فعالان حقوقی به دنبال درک این موضوع هستند که آیا مهریه واقعاً مشمول مالیات می شود؟ اگر پاسخ مثبت است، چقدر، چگونه و از همه مهم تر، چه کسی باید این مالیات را بپردازد؟ این پرسش ها در کنار گمانه زنی ها و اخبار ضد و نقیض، نیازمند یک بررسی جامع و دقیق است.

هدف از این نوشتار، نه تنها ارائه اطلاعات مستند و به روز درباره وضعیت کنونی طرح مالیات بر مهریه در ایران است، بلکه تلاش می شود تا با زبانی شیوا و قابل فهم، تمامی زوایای پنهان این موضوع روشن شود. از دلایل مطرح شدن این طرح تا نحوه محاسبه مالیات بر مهریه های مختلف، معافیت ها و نکات عملی برای زوجین در شرف ازدواج، همه و همه در این مقاله مورد بحث قرار خواهند گرفت. در واقع، اینجا فضایی است تا با همراهی یکدیگر، تصویری شفاف از آینده احتمالی مهریه و مالیات آن ترسیم کنیم و با آگاهی کامل، قدم در مسیر زندگی مشترک بگذاریم یا برای تصمیم گیری های آینده برنامه ریزی کنیم.

مهریه چیست و چرا بحث مالیات بر آن مطرح شد؟

مهریه، آن مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج بر ذمه خود می گیرد و متعهد می شود که به همسرش بپردازد. این تعهد، بر اساس قانون مدنی ایران، به محض جاری شدن صیغه عقد، برای زن ایجاد می شود و او مالکیت کامل بر آن پیدا می کند. مهریه می تواند شامل سکه، وجه نقد، طلا، ملک، خودرو یا هر شیء باارزش دیگری باشد که طرفین بر سر آن توافق می کنند. این حق، هم می تواند عندالمطالبه باشد، یعنی زن هر زمان که بخواهد قادر به دریافت آن است، و هم می تواند عندالاستطاعه تعیین شود که دریافت آن منوط به توانایی مالی مرد است.

طی سالیان اخیر، شاهد افزایش پرونده های قضایی مربوط به مهریه در دادگاه های خانواده بوده ایم. مهریه های سنگین و گاه غیرمتعارف، نه تنها منجر به افزایش آمار زندانیان مهریه شده، بلکه بار سنگینی را بر دوش قوه قضائیه و سیستم حقوقی کشور وارد کرده است. این وضعیت، علاوه بر تبعات اجتماعی ناگواری مانند فروپاشی خانواده ها و فشارهای روانی بر زوجین و فرزندان، به معضلی جدی در ساختار جامعه تبدیل شده است. برای حل این مشکلات و جلوگیری از تعیین مهریه های صوری که صرفاً به قصد پشتوانه مالی در زمان طلاق تعیین می شوند، نمایندگان مجلس و دست اندرکاران حقوقی، به دنبال راهکارهایی بوده اند.

از جمله این راهکارها، طرح مالیات بر مهریه است که با اهدافی مشخص و روشن مطرح شده است. کاهش مهریه های نامتعارف و غیرمنطقی، حمایت از نهاد مقدس خانواده و ترغیب زوجین به توافق بر مهریه های معقول، از مهم ترین دلایل پشت این طرح هستند. همچنین، این طرح به دنبال کاهش بار سنگین پرونده های مهریه در دادگاه ها و کوتاه تر کردن روند دادرسی است تا هم مردان از بند زندان رهایی یابند و هم زنان بتوانند در صورت لزوم، حقوق خود را سریع تر و آسان تر مطالبه کنند. به نوعی، این طرح سعی در ایجاد توازن و پایداری بیشتر در آغاز زندگی مشترک دارد.

وضعیت فعلی مالیات بر مهریه: آیا در حال حاضر مالیاتی وجود دارد؟

یکی از سؤالات اساسی و پرتکرار، به خصوص برای زوج های جوان، این است که آیا در حال حاضر (سال ۱۴۰۳ و اوایل ۱۴۰۴) مهریه مشمول مالیات است یا خیر؟ پاسخ صریح و قاطع به این پرسش «خیر» است. تا به امروز، قانون جامع و نهایی مالیات بر مهریه به طور قطعی تصویب و اجرایی نشده است. مهریه، به دلیل ماهیت حقوقی اش که یک «هدیه» و «دین» بر ذمه مرد به زن محسوب می شود، ذاتاً مشمول مالیات مستقیم نیست.

این موضوع به این معناست که صرف تعیین مهریه در سند ازدواج، تا زمانی که قانون جدیدی تصویب نشده باشد، هیچ بار مالیاتی برای زوجین به همراه ندارد. اما نکته مهمی وجود دارد که باید به آن توجه شود؛ گاهی اوقات ممکن است فعالیت های مرتبط با مهریه، تحت عنوان دیگری مشمول مالیات شوند که ارتباط مستقیمی با «مالیات بر مهریه» ندارد. برای روشن شدن این تمایز، به موارد زیر اشاره می شود:

• مالیات بر درآمد اتفاقی: اگر زوجه پس از دریافت مهریه (به خصوص مهریه های غیرمنقول مانند ملک) آن را به فروش برساند و از این فروش سودی حاصل شود که مشمول تعریف درآمد اتفاقی باشد، آن سود ممکن است مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی شود. این مالیات به ذات مهریه تعلق ندارد، بلکه به سودی که از فروش آن حاصل شده، تعلق می گیرد.
• مالیات بر خرید و فروش سکه: در صورتی که زوجه پس از دریافت مهریه، اقدام به خرید و فروش سکه در حجم بالا کند (فعالیتی که از نظر مالیاتی، یک فعالیت اقتصادی محسوب شود)، ممکن است مشمول مالیات بر خرید و فروش سکه شود. این نیز با «مالیات بر مهریه» متفاوت است و به فعالیت اقتصادی بعد از دریافت مهریه مربوط می شود.
• مالیات نقل و انتقال: اگر مهریه ملک یا خودرو باشد و زوجه پس از مالکیت، اقدام به نقل و انتقال و فروش آن کند، این نقل و انتقال ملک یا خودرو، مانند هر معامله مشابه دیگری، ممکن است مشمول مالیات نقل و انتقال دارایی شود. این مالیات هم به انتقال سند تعلق می گیرد، نه به خود مهریه.

پس، لازم است بین وضعیت فعلی که مهریه مستقیماً مالیات ندارد و طرح های پیشنهادی که در ادامه به آن ها می پردازیم، تمایز قائل شد. اطلاع از این تفاوت ها برای جلوگیری از سردرگمی و تصمیم گیری های نادرست بسیار مهم است.

طرح «پیشنهادی» مالیات بر مهریه: جزئیات و مفاد

هرچند که در حال حاضر مالیات مستقیمی بر مهریه اعمال نمی شود، اما طرحی در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است که در صورت تصویب نهایی، وضعیت مالیات بر مهریه را دگرگون خواهد کرد. این طرح که با نام «اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» شناخته می شود، به دنبال ایجاد تغییراتی اساسی در قوانین مربوط به مهریه و نحوه وصول آن است.

هدف اصلی این طرح پیشنهادی، اعمال مالیات در زمان «ثبت عقد ازدواج» است. این بدان معناست که در صورتی که زوجین، مهریه ای بیش از سقف مشخص شده در قانون تعیین کنند، در زمان ثبت رسمی عقد در دفترخانه، موظف به پرداخت مالیات بر آن خواهند بود. این رویکرد، با هدف کنترل مهریه های بسیار بالا و تشویق زوجین به تعیین مهریه های منطقی تر مطرح شده است. با این سازوکار، قانون گذار سعی دارد پیش از آنکه مهریه به یک چالش حقوقی تبدیل شود، از طریق ایجاد بار مالی در زمان ثبت، بر آن اثر بگذارد.

یکی از مهم ترین بخش های این طرح، مربوط به پیامدهای عدم پرداخت مالیات مهریه (در صورت تصویب) است. بر اساس مفاد پیشنهادی، اگر زوجین از پرداخت مالیات مهریه خودداری کنند، ممکن است با مشکلاتی جدی مواجه شوند. از جمله این پیامدها می توان به عدم امکان دریافت سند ازدواج یا رونوشت آن اشاره کرد. همچنین، این عدم پرداخت می تواند در مراحل بعدی زندگی، مانند پیگیری حقوقی مهریه یا طرح دعاوی مربوط به طلاق در دادگاه، مشکلات عدیده ای را برای زوجین ایجاد کند و عملاً آن ها را از حقوق قانونی خود محروم سازد. این رویکرد، در واقع یک اهرم فشار برای تضمین پرداخت مالیات و تشویق به رعایت سقف های تعیین شده برای مهریه است.

به این ترتیب، طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، فراتر از یک تغییر ساده قانونی، به دنبال ایجاد یک فرهنگ جدید در تعیین مهریه و مدیریت انتظارات مالی در آغاز زندگی مشترک است. این تغییر، می تواند برای بسیاری از زوجین و خانواده ها، نقاط ابهام و نگرانی های جدیدی را به وجود آورد که آشنایی با جزئیات آن، اهمیت فراوانی دارد.

مالیات مهریه را «چه کسی» باید پرداخت کند؟ (پاسخ به سوال کلیدی)

پس از بررسی جزئیات و اهداف طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، به مهم ترین و پرچالش ترین سوال می رسیم: مالیات مهریه را چه کسی باید پرداخت کند؟ بر اساس مفاد طرح پیشنهادی که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، مالیات مهریه بر عهده هر دو زوج (زن و مرد) است. این یعنی آن ها به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) مسئول پرداخت این مالیات خواهند بود.

این تصمیم قانون گذار دلایل خاص خود را دارد. با تقسیم مسئولیت پرداخت مالیات بین هر دو طرف، هدف بر این است که خانواده های داماد و عروس، هر دو در فرآیند تعیین مهریه منطقی، مشارکت فعال داشته باشند و با آگاهی از بار مالی احتمالی، به سمت توافقی عادلانه تر حرکت کنند. تصور بر این است که اگر تنها یک طرف مسئول پرداخت باشد، طرف دیگر ممکن است در تعیین مهریه سنگین تر، ملاحظات کمتری داشته باشد. اما با این رویکرد، هر دو خانواده، با در نظر گرفتن فشار اقتصادی ناشی از مالیات، تشویق به توافق بر مهریه ای می شوند که هم منطقی باشد و هم توان پرداخت آن برای زوجین در آینده وجود داشته باشد.

آنطور که از طرح ها برمی آید، مبالغ حاصل از مالیات بر مهریه، قرار است به صندوق های حمایت از ازدواج جوانان و تهیه جهیزیه برای نیازمندان تخصیص یابد. این رویکرد، علاوه بر اهداف مالیاتی، یک بُعد اجتماعی نیز به طرح می بخشد و سعی دارد در جهت تسهیل ازدواج و کمک به قشر آسیب پذیر گام بردارد. این موضوع، یعنی محل واریز مبالغ مالیاتی، از جمله نکاتی است که می تواند در دیدگاه عمومی نسبت به این طرح مؤثر باشد و آن را از صرفاً یک ابزار مالیاتی، به یک طرح با اهداف حمایتی نیز تبدیل کند.

بر اساس طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، مسئولیت پرداخت مالیات بر عهده هر دو زوج (زن و مرد) است و آن ها به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) موظف به پرداخت آن در زمان ثبت عقد نکاح هستند.

بنابراین، برای زوجین در شرف ازدواج بسیار مهم است که این موضوع را در محاسبات و توافقات اولیه خود لحاظ کنند. در صورت تصویب نهایی قانون، این مالیات بخشی از هزینه های اولیه زندگی مشترک خواهد بود و نادیده گرفتن آن می تواند پیامدهای مالی و حقوقی در پی داشته باشد. آگاهی از این مسئولیت مشترک، می تواند نقطه شروعی برای گفت وگویی شفاف تر و عادلانه تر میان خانواده ها در مورد مهریه باشد.

«چقدر» و «چگونه» مالیات مهریه محاسبه می شود؟ (نرخ ها و مثال های عملی)

با درک اینکه در صورت تصویب قانون جدید، چه کسی مسئول پرداخت مالیات مهریه خواهد بود، اکنون به بحث مهم «چقدر» و «چگونه» محاسبه این مالیات می رسیم. لازم به ذکر است که در طرح های پیشنهادی مجلس، دو رویکرد کلی برای محاسبه نرخ مالیات بر مهریه مطرح شده که در اینجا به هر دو می پردازیم تا شما درک کاملی از وضعیت احتمالی داشته باشید:

رویکرد سکه-محور (رایج تر در طرح ها)

این رویکرد که بیشتر مورد توجه نمایندگان مجلس بوده و در پیش نویس های اولیه طرح برجسته تر است، محاسبه مالیات را بر اساس تعداد سکه های مهریه تعیین می کند. نرخ ها به صورت پلکانی افزایش می یابند:

• مهریه تا ۱۴ سکه: از پرداخت مالیات معاف است. این معافیت، تشویقی برای تعیین مهریه های معقول و در توان پرداخت مردان است و به نوعی از نهاد خانواده حمایت می کند.
• مهریه ۱۵ تا ۱۰۰ سکه: ۱.۱ درصد از ارزش کل مهریه. این نرخ برای مهریه هایی در این بازه اعمال می شود و شروعی برای ورود به سیستم مالیاتی مهریه است.
• مهریه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه: ۲ درصد از ارزش کل مهریه. با افزایش تعداد سکه ها، نرخ مالیات نیز بیشتر می شود تا از تعیین مهریه های بسیار سنگین جلوگیری شود.
• مهریه بیش از ۲۰۰ سکه: ۱۵ درصد از ارزش کل مهریه. این بالاترین نرخ مالیاتی است که برای مهریه های کلان و نامتعارف در نظر گرفته شده و بار مالی قابل توجهی را به همراه خواهد داشت.

رویکرد ریال/تومان-محور (کمتر رایج در طرح های اخیر)

در برخی پیش نویس ها و تفاسیر اولیه، رویکردی بر اساس ارزش ریالی مهریه نیز مطرح شده بود. این رویکرد به شرح زیر است:

• تا سقف مشخصی (مثلاً ۲۸۰ میلیون تومان): معاف از مالیات. این سقف برای حمایت از مهریه های پایین تر و معقول تر در نظر گرفته می شود.
• مازاد بر سقف معافیت تا مبلغ مشخص دیگر (مثلاً تا ۱ میلیارد تومان): ۱۰% مالیات.
• مازاد بر ۱ میلیارد تومان: ۲۰% مالیات.

توضیح شفاف: لازم به تاکید است که در حال حاضر، رویکرد سکه-محور برجسته تر و محتمل تر به نظر می رسد، اما از آنجا که قانون نهایی هنوز تصویب نشده، همیشه احتمال تغییرات و ترکیب این رویکردها وجود دارد. اطلاع از هر دو برای آمادگی کامل ضروری است.

نحوه محاسبه و مثال های کاربردی

برای محاسبه مبلغ مالیات، ابتدا باید ارزش کل مهریه را (بر اساس نرخ روز سکه یا سایر دارایی ها) محاسبه کرد و سپس نرخ مالیاتی مربوطه را اعمال نمود. فرمول کلی به این صورت است:

نرخ مالیات × ارزش کل مهریه (به نرخ روز) ÷ ۱۰۰ = مبلغ مالیات

مثال های کاربردی با فرض نرخ روز هر سکه ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان:

1. مثال ۱: مهریه ۷۰ سکه
   • ارزش کل مهریه: ۷۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • نرخ مالیات (برای ۱۵ تا ۱۰۰ سکه): ۱.۱ درصد
   • مبلغ مالیات: (۱.۱ × ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ÷ ۱۰۰ = ۳۰,۸۰۰,۰۰۰ تومان

   در این صورت، زوجین باید ۳۰,۸۰۰,۰۰۰ تومان مالیات پرداخت کنند که به صورت مشترک بین آن ها تقسیم می شود.

2. مثال ۲: مهریه ۱۵۰ سکه
   • ارزش کل مهریه: ۱۵۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • نرخ مالیات (برای ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه): ۲ درصد
   • مبلغ مالیات: (۲ × ۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ÷ ۱۰۰ = ۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

   بنابراین، مبلغ ۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان به عنوان مالیات مهریه در زمان ثبت عقد پرداخت خواهد شد.

3. مثال ۳: مهریه ۳۰۰ سکه
   • ارزش کل مهریه: ۳۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • نرخ مالیات (برای بیش از ۲۰۰ سکه): ۱۵ درصد
   • مبلغ مالیات: (۱۵ × ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ÷ ۱۰۰ = ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

   در این حالت، زوجین موظف به پرداخت ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان مالیات هستند که فشار مالی قابل توجهی را به همراه خواهد داشت.

مالیات مهریه غیر سکه (ملک، وجه نقد، خودرو، طلا و …)

اگر مهریه به جای سکه، شامل اموال دیگری مانند ملک، وجه نقد، خودرو یا طلا باشد، نحوه محاسبه مالیات نیز بر اساس ارزش روز این دارایی ها خواهد بود. دفترخانه ها و مراجع ذی ربط، مکلف به ارزش گذاری این نوع مهریه به نرخ روز (بر اساس کارشناسی یا نرخ های مصوب) هستند و سپس نرخ های مالیاتی فوق الذکر بر ارزش ریالی آن ها اعمال خواهد شد.

تفاوت با «حق ثبت مهریه» در دفترخانه ها: نکته مهم این است که «حق ثبت مهریه» که در دفترخانه ها بابت ثبت رسمی مهریه دریافت می شود، با «مالیات مهریه» متفاوت است. حق ثبت، هزینه ای اداری برای انجام خدمات ثبتی است و ارتباطی به مالیات مستقیم بر خود مهریه ندارد، هرچند که ممکن است بر اساس مبلغ مهریه متغیر باشد. مالیات مهریه، در صورت تصویب، مبلغی مجزا است که به حساب دولت واریز می شود.

«چه زمانی» مالیات مهریه پرداخت می شود؟ (پاسخ به سوال کلیدی)

در کنار اینکه چه کسی باید مالیات مهریه را بپردازد و چقدر باید پرداخت کند، سؤال «چه زمانی» پرداخت این مالیات از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع به طور مستقیم بر برنامه ریزی های مالی و اداری زوجین تأثیر می گذارد و آگاهی از آن می تواند از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند.

بر اساس طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، زمان پرداخت این مالیات، همزمان با «ثبت رسمی عقد نکاح» در دفترخانه (محضر) خواهد بود. این یعنی، درست در لحظه ای که زوجین و خانواده هایشان برای ثبت ازدواج به دفترخانه مراجعه می کنند و مهریه در سند رسمی ازدواج درج می شود، مسئولیت پرداخت مالیات نیز به عهده آن ها قرار می گیرد.

فرآیند کار به این شکل خواهد بود که پس از توافق نهایی بر میزان مهریه و درج آن در سند ازدواج، دفترداران محضر موظف خواهند بود بر اساس نرخ های مالیاتی مصوب (در صورت تصویب قانون)، مبلغ مالیات مربوطه را محاسبه و به زوجین اعلام کنند. زوجین نیز موظف اند پیش از دریافت سند ازدواج یا رونوشت آن، مالیات تعیین شده را به حساب دولت واریز نمایند. در واقع، دریافت سند ازدواج مشروط به پرداخت این مالیات خواهد بود.

این زمان بندی، اهمیت زیادی در تصمیم گیری های پیش از عقد دارد. زوجین باید این هزینه احتمالی را به عنوان بخشی از هزینه های اولیه ازدواج در نظر بگیرند. این موضوع ممکن است باعث شود که خانواده ها با نگاهی واقع بینانه تر به تعیین مهریه بپردازند و از ابتدا بار مالی را در محاسبات خود لحاظ کنند. اطلاع از این مسئله، به خصوص در سال های اخیر که بحث مالیات مهریه مطرح شده، نگرانی هایی را به وجود آورده است. اما با آگاهی کامل از زمان و نحوه پرداخت، می توان با دیدی بازتر و بدون استرس های بی مورد، برای این مرحله مهم از زندگی برنامه ریزی کرد.

به یاد داشته باشیم که این طرح هنوز در مرحله بررسی است و ممکن است در جزئیات نهایی خود تغییراتی داشته باشد. اما اصل زمان بندی پرداخت در هنگام ثبت عقد، از بخش های کلیدی طرح محسوب می شود و به نظر می رسد هدف از آن، جلوگیری از ایجاد بدهی های معوق و پیچیدگی های آتی در وصول مالیات است.

مزایا و انتقادات به طرح مالیات بر مهریه

هر طرح و قانونی، نقاط قوت و ضعف خود را دارد و طرح مالیات بر مهریه نیز از این قاعده مستثنی نیست. درک دیدگاه های موافقان و مخالفان، به ما کمک می کند تا با ابعاد مختلف این موضوع آشنا شویم و نگاهی جامع تر به آن داشته باشیم.

مزایای احتمالی (از دیدگاه موافقان)

طرفداران طرح مالیات بر مهریه، دلایل متعددی برای حمایت از آن ارائه می دهند که بیشتر بر اصلاح رویه های اجتماعی و حقوقی متمرکز است:

• کاهش مهریه های صوری و غیرواقعی: یکی از اهداف اصلی، جلوگیری از تعیین مهریه هایی است که صرفاً به عنوان یک عدد بالا در سند ازدواج ثبت می شوند و هیچگاه قصد پرداخت واقعی آن ها وجود ندارد. این مالیات می تواند انگیزه ای برای تعیین مهریه های معقول و در توان باشد.
• کاهش بار سنگین پرونده های مهریه در دادگاه ها: مهریه های سنگین، حجم زیادی از پرونده های قضایی را به خود اختصاص داده و منجر به طولانی شدن روند دادرسی و افزایش تعداد زندانیان مهریه شده اند. با کاهش مهریه های نامتعارف، انتظار می رود این حجم کاری کاهش یابد.
• ترویج ازدواج های پایدارتر و کاهش طلاق های مبتنی بر منافع مالی: برخی معتقدند که مهریه های سنگین، گاهی به ابزاری برای طلاق های صوری و کسب منافع مالی تبدیل می شوند. این طرح می تواند به پایداری بیشتر خانواده ها و ازدواج هایی با مبنای عاطفی و تعهد واقعی کمک کند.
• شفافیت مالی بیشتر در هنگام عقد: با تعیین یک بار مالی مشخص در زمان ثبت عقد، زوجین و خانواده ها از همان ابتدا با واقعیت های مالی مهریه روبرو می شوند و این موضوع می تواند به تصمیم گیری های آگاهانه تر منجر شود.
• تخصیص درآمدها به حمایت از جوانان: همانطور که پیش تر اشاره شد، درآمدهای حاصل از این مالیات قرار است به صندوق های حمایت از ازدواج جوانان و تهیه جهیزیه اختصاص یابد که می تواند بُعد اجتماعی مثبتی برای این طرح باشد.

انتقادات و معایب احتمالی (از دیدگاه مخالفان)

در مقابل، منتقدان نیز نگرانی هایی را مطرح می کنند که قابل تأمل هستند:

• افزایش هزینه اولیه ازدواج و تحمیل فشار مالی به خانواده ها: در شرایط اقتصادی کنونی، ازدواج خود هزینه های بالایی دارد. اضافه شدن مالیات مهریه، می تواند بار مالی بیشتری را در آغاز زندگی بر دوش خانواده ها بگذارد.
• تضعیف جایگاه مهریه به عنوان پشتوانه مالی زن: بسیاری از زنان و خانواده هایشان، مهریه را به عنوان تنها پشتوانه مالی و تضمینی برای آینده زن در صورت بروز مشکلات و طلاق می دانند. وضع مالیات می تواند این پشتوانه را تضعیف کند.
• احتمال روی آوردن به ثبت مهریه های پنهانی و غیررسمی برای فرار از مالیات: این نگرانی وجود دارد که برای فرار از پرداخت مالیات، زوجین به ثبت مهریه های غیررسمی و تعهدات پنهانی روی آورند که خود می تواند مشکلات حقوقی و اجتماعی جدیدی را در آینده ایجاد کند.
• پیچیدگی های احتمالی در فرآیند ثبت ازدواج: اضافه شدن مراحل محاسبه و پرداخت مالیات، ممکن است فرآیند ثبت ازدواج را پیچیده تر و زمان برتر کند و برای برخی افراد دست وپاگیر باشد.
• عدم درک صحیح از نقش مهریه: مخالفان معتقدند که مهریه صرفاً یک ابزار مالی نیست، بلکه بخشی از فرهنگ و سنت ایرانی-اسلامی است که باید با دقت بیشتری به آن پرداخته شود.

با بررسی این مزایا و انتقادات، می توان درک کرد که طرح مالیات بر مهریه، طرحی چندوجهی است که موافقان و مخالفان هر یک دلایل منطقی خود را دارند. تصمیم نهایی در مورد تصویب و اجرای آن، نیازمند در نظر گرفتن تمامی این ابعاد و سنجش پیامدهای آن بر جامعه و خانواده ها خواهد بود.

سوالات متداول

آیا قانون مالیات مهریه در سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ اجرایی شده است؟

خیر، در حال حاضر (سال ۱۴۰۳ و اوایل ۱۴۰۴) قانون جامع و نهایی مالیات بر مهریه به طور قطعی تصویب و اجرایی نشده است. آنچه مطرح می شود، طرح ها و پیش نویس های مجلس و قوه قضائیه است که در دست بررسی قرار دارند.

اگر مهریه من ۱۴ سکه یا کمتر باشد، آیا مالیات دارد؟

بر اساس طرح پیشنهادی (رویکرد سکه-محور)، مهریه های تا ۱۴ سکه از پرداخت مالیات معاف خواهند بود. این میزان به عنوان سقف معافیت در نظر گرفته شده است.

آیا مهریه طلا، ارز یا ملک هم شامل مالیات می شود؟

بله، در صورت تصویب قانون، اگر مهریه شامل دارایی های غیر سکه مانند طلا، ارز، ملک یا خودرو باشد، این دارایی ها ابتدا به نرخ روز ارزش گذاری می شوند و سپس نرخ های مالیاتی مصوب بر ارزش ریالی آن ها اعمال خواهد شد.

چه تفاوتی بین مالیات مهریه و مالیات بر سکه وجود دارد؟

مالیات مهریه، در صورت تصویب، مالیاتی است که در زمان ثبت عقد بر مهریه تعیین شده (بر اساس تعداد سکه یا ارزش ریالی) اعمال می شود. اما مالیات بر سکه معمولاً به افرادی تعلق می گیرد که به صورت فعال و در حجم بالا اقدام به خرید و فروش سکه می کنند و این فعالیت به عنوان یک درآمد تجاری یا اتفاقی محسوب می شود و ارتباط مستقیمی با اصل مهریه ندارد.

آیا حق ثبت مهریه در محضر همان مالیات مهریه است؟

خیر، حق ثبت مهریه در محضر، هزینه ای اداری است که بابت خدمات ثبتی از زوجین دریافت می شود و با مالیات مهریه که در صورت تصویب به حساب دولت واریز خواهد شد، متفاوت است. هرچند که مبلغ حق ثبت ممکن است بر اساس میزان مهریه متغیر باشد.

آیا این قانون شامل ازدواج های گذشته نیز می شود؟

بر اساس اصول حقوقی و معمولاً قوانین مالیاتی، طرح های جدید مالیات بر مهریه (در صورت تصویب) عطف به ماسبق نمی شوند و فقط شامل ازدواج هایی خواهند شد که پس از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون ثبت می شوند. بنابراین، ازدواج های گذشته مشمول این مالیات نخواهند بود.

جمع بندی و نتیجه گیری

در طول این مقاله، تلاش شد تا به ابهامات گسترده پیرامون موضوع مالیات مهریه پاسخ داده شود و تصویری جامع و روشن از این طرح در حال بررسی ارائه گردد. دانستیم که در حال حاضر، هیچ قانون قطعی و اجرایی برای مالیات بر مهریه وجود ندارد، اما طرحی در مجلس در دست بررسی است که در صورت تصویب نهایی، تغییرات مهمی را به همراه خواهد داشت. نکات کلیدی که می توان از این بررسی برداشت کرد، شامل موارد زیر است:

• وضعیت کنونی طرح: قانون مالیات بر مهریه هنوز به طور نهایی تصویب نشده و در حد یک طرح پیشنهادی است.
• مسئولیت پرداخت: در صورت تصویب، مالیات مهریه بر عهده هر دو زوج (زن و مرد) خواهد بود که به صورت مشترک و مساوی آن را پرداخت می کنند.
• زمان پرداخت: این مالیات (در صورت تصویب) همزمان با ثبت رسمی عقد نکاح در دفترخانه دریافت خواهد شد.
• نرخ ها: طرح پیشنهادی، نرخ های پلکانی را برای مهریه های بیش از ۱۴ سکه در نظر گرفته که از ۱.۱ درصد تا ۱۵ درصد متغیر است. مهریه های تا ۱۴ سکه معاف از مالیات هستند.
• هدف اصلی: کاهش مهریه های نامتعارف، حمایت از نهاد خانواده، کاهش بار دادگاه ها و ترویج ازدواج های پایدارتر.

این طرح، با وجود مزایای احتمالی از دیدگاه موافقان (مانند کاهش پرونده های قضایی و شفافیت مالی)، با انتقاداتی نیز همراه است که شامل افزایش هزینه های اولیه ازدواج و نگرانی از تضعیف جایگاه مهریه به عنوان پشتوانه زن می شود. در نهایت، باید به یاد داشت که هر تصمیم گیری در این حوزه نیازمند در نظر گرفتن تمامی جوانب اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

توصیه مهم عملی: برای تمامی زوج های جوان و خانواده هایی که در آستانه ازدواج قرار دارند، اکیداً توصیه می شود پیش از تعیین مهریه و انجام مراسم عقد، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور خانواده مشورت کنند. این مشورت می تواند به آن ها کمک کند تا با آگاهی کامل از آخرین جزئیات قوانین (چه در حال اجرا و چه در حال بررسی)، تصمیم گیری آگاهانه ای داشته باشند و از بروز هرگونه چالش حقوقی یا مالی در آینده پیشگیری کنند. پیگیری اخبار و مصوبات جدید مجلس و نهادهای قانونی نیز برای اطلاع از آخرین تغییرات بسیار حائز اهمیت است.